Visa voor aardbevingsslachtoffers: wat is het verschil met de opvang van Oekraïners?

Nederland overweegt Turkse en Syrische slachtoffers van de aardbeving tijdelijk een visum te geven. Dat zei minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken, CDA) in het programma WNL op Zondag. Details kon hij daarover nog niet geven, maar eerder hadden België en Duitsland bekendgemaakt dat ze de visumverstrekking aan slachtoffers versoepelen.

Vijf vragen over deze visumkwestie.

1 Hebben Turken en Syriërs normaal gesproken een visum nodig om naar Nederland te reizen?

Ja. Beide landen vallen niet onder de Schengenzone, een gebied van 27 Europese landen waarbinnen vrij reizen mogelijk is. Mensen met alleen de Turkse nationaliteit moeten daarom een visum aanvragen als ze naar Nederland willen komen. Visumvrij reizen is alleen mogelijk voor Turkse zakenlieden en zelfstandigen die in Nederland gedurende maximaal drie maanden zaken komen doen.

Ook voor Syrische onderdanen geldt een visumplicht, zonder uitzonderingsmogelijkheden. Sinds het uitbreken van de oorlog in Syrië zijn tienduizenden Syriërs zonder visum naar Nederland gekomen. Achtergebleven gezinsleden van Syrische statushouders (vluchtelingen met een tijdelijke verblijfsvergunning) komen in aanmerking voor een inreisvisum, de machtiging tot voorlopig verblijf, die ze bij een Nederlandse ambassade in een van de buurlanden kunnen ophalen. Volgens een consulair woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken geldt het normale visumbeleid nog steeds voor Syriërs, al is het onwaarschijnlijk dat normale visa voor kort verblijf in de afgelopen jaren aan Syriërs zijn verstrekt. Cijfers ontbreken vooralsnog.

2 Voeren EU-lidstaten hun eigen visumbeleid voor niet-Schengenlanden?

Een van de fundamenten waar de Europese Unie op drijft is dat er vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal is. Om dat vrije verkeer mogelijk te maken, zijn de binnengrenzen van de EU opgeheven. Grenscontroles binnen de EU komen niet veel voor. De Europese buitengrenzen worden daarentegen wel bewaakt – wie van buiten de EU op zakenreis of vakantie in een Europees land wil, moet een Schengenvisum aanvragen. Alle 27 EU-lidstaten volgen een gemeenschappelijke visumcode, om willekeur en ‘shoppen’ te voorkomen. Wie een inreisvisum krijgt, kan gedurende negentig dagen door alle EU-landen reizen, mits het reisdoel hetzelfde blijft.

Het is niet toegestaan om strenger op te treden dan de Europese regels voorschrijven. Wel biedt de Europese regelgeving de ruimte aan lidstaten om op humanitaire gronden soepeler om te gaan met de vereisten die gelden voor het verstrekken van een visum.

3 Heeft Nederland sinds de aardbeving al versoepelingen doorgevoerd in zijn visumbeleid?

Wie vanuit Turkije een visum voor tijdelijk verblijf wil aanvragen moet een afspraak maken bij een aanvraagcentrum in Ankara, Antalya, Bodrum, Bursa, Edirne, Gaziantep, Istanbul of Izmir. Turkse geliefden en familieleden van Nederlanders kunnen sinds de aardbeving met voorrang een afspraak plannen.

De Nederlandse ambassade in Damascus sloot in maart 2012 haar deuren, uit veiligheidsoverwegingen, maar ook als statement tegen het geweld van het Assad-regime tegen zijn eigen burgers. Het is daarom niet mogelijk om vanuit Syrië een Schengenvisum aan te vragen. Syriërs moeten daarvoor naar het aanvraagcentrum in de Libanese hoofdstad Beiroet. Er is geen voorrangsprocedure opgetuigd voor Syrische door de aardbeving getroffen geliefden en familieleden van Nederlanders.

De Immigratie- en Naturalisatiedienst maakte vorige week wel bekend dat Syrische asielzoekers in Nederland tijdelijk naar het Turkse aardbevingsgebied mogen reizen om getroffen familie te bezoeken. Normaal mogen asielzoekers zonder verblijfsvergunning niet naar het buitenland reizen. Hun thuisland Syrië mogen ze ook nu niet bezoeken. Ook gaat de dienst „soepeler” om met aanvragen van mensen uit de getroffen gebieden die hun visum voor kort verblijf in Nederland vanwege de ramp willen verlengen.

4 Wat doen België en Duitsland precies?

In België heeft staatssecretaris Nicole de Moor (Asiel, CD&V) de Dienst Vreemdelingenzaken de opdracht gegeven om Syriërs en Turken die door de aardbevingen zijn getroffen en bij familie in België willen verblijven, een versnelde visumprocedure aan te bieden. Ze zei in het actualiteitenprogramma Terzake dat het in de meeste gevallen gaat om een zogenaamd ‘visum kort verblijf’, van maximaal drie maanden. Turken en Syriërs die al zo’n visum hebben en tijdens de aardbevingen toevallig in België waren, komen in aanmerking voor een verlenging als ze aannemelijk kunnen maken dat ze voorlopig niet terug kunnen keren, bijvoorbeeld omdat hun huis is ingestort.

Hoe lang zo’n visum dan geldig is „hangt ervan af”, zei De Moor. Er is ook nog zoiets als een humanitair visum, dat mensen uit getroffen gebieden kunnen aanvragen. Dan wordt er op individuele basis gekeken of „die gunst” verleend kan worden. De beslissingen omtrent slachtoffers van de aardbeving hebben geen invloed op het grote tekort aan opvangplekken voor asielzoekers in België. De slachtoffers logeren meestal bij familieleden en komen niet in de opvangcentra terecht.

De Duitse regering wil onderdak en medische behandeling bieden aan overlevenden van de aardbeving in Turkije en Syrië die nauwe familiebanden hebben met Duitsland. Dit moet gebeuren met reguliere visa van drie maanden, die versneld afgegeven worden. Aanvragers moeten bewijzen dat ze daadwerkelijk uit het rampgebied komen en dat ze familieleden in Duitsland hebben. Ook moeten ze een geldig paspoort kunnen laten zien. Als je je paspoort kwijt bent, bijvoorbeeld omdat het onder het puin ligt, moet je dus eerst langs de Turkse autoriteiten.

Omdat er geen consulaten in Syrië zijn, moeten Syriërs naar een buurland voor een consulaat. Duitse gastgezinnen moeten een verklaring overleggen waarin ze beloven te betalen voor de kosten van levensonderhoud van de visumaanvrager. Het ministerie van Buitenlandse Zaken stuurt extra mensen naar Turkije om visumaanvragen te beoordelen.

5 Wat is het verschil met de opvang van Oekraïners?

Nadat Rusland in februari vorig jaar Oekraïne was binnengevallen, kregen Oekraïense vluchtelingen recht op tijdelijke bescherming in de EU. Dit stelde hen in eerste instantie voor een jaar in staat om zich vrij door de Unie te bewegen, zich te vestigen en werk aan te nemen. Inmiddels is deze regeling met minimaal een jaar verlengd. De regeling voor Oekraïners is veel ruimer dan de regeling voor Turken en Syriërs waar het hier over gaat: die tweede groep mag onder het visum van drie maanden niet in de EU werken en moet na drie maanden ook weer terug naar huis.

Oekraïners mochten bovendien op grond van het associatieverdrag tussen Oekraïne en de EU al sinds 2017 visumvrij door de Europese Unie reizen en er – onder bepaalde voorwaarden – werken.

Lees ook Waarom de Oekraïner direct mag werken terwijl de Syriër wacht