In Polen is migratie opnieuw hét verkiezingsthema, al heeft PiS ditmaal iets uit te leggen

De Poolse regeringspartij PiS (Recht en Rechtvaardigheid) is vier weken voor de parlementsverkiezingen volgende maand in verlegenheid gebracht door een omvangrijk visumschandaal. Migranten van buiten de Europese Unie zouden in ruil voor duizenden dollars een werkvisum hebben gekregen in Polen.

Oppositiecoalitie KO (Burgercoalitie) beticht PiS van hypocrisie en noemt de situatie „het grootste [Poolse] schandaal van de 21ste eeuw”. PiS voerde in aanleiding naar de verkiezingswinst in 2015 nog een sterke anti-immigratiecampagne en richtte daarbij specifiek de pijlen op illegale migratie.

Lees ook: Met de ‘Lex Tusk’ heeft de Poolse coalitie nu de democratie in handen

Sinds 2021 zouden migranten uit Azië tegen betaling voorrang hebben gekregen voor een Pools werkvisum. Dankzij een vernuftig computersysteem boekten tussenbedrijven vrije plekken in de wachtrij voor een visum. Daardoor konden migranten versneld een visum krijgen, waarvoor tussen de vierduizend tot vijfduizend dollar (3.750 tot 4.700 euro) werd betaald.

In 2022 verstrekte Polen 200.000 van dit soort visa, schrijft de regeringskritische krant Gazeta Wyborcza. Daarvan werden dat jaar ruim 130.000 visa verstrekt aan mensen uit islamitische landen, terwijl PiS in de verkiezingscampagne geen moment voorbij laat gaan om islamitische migranten neer te zetten als gevaar voor het overwegend witte en katholieke Polen. De migranten komen uit tal van Aziatische landen en werken in Polen voornamelijk in de bouw, als kok of als voedselkoerier.

Corruptiewaakhond

Hoeveel visa op deze illegale manier exact zijn verstrekt, is nog onduidelijk. De oppositie spreekt van 250.000 visa, Poolse media houden het op tienduizenden, en de regering spreekt van zo’n honderd gevallen. De Poolse corruptiewaakhond doet onderzoek naar „honderden” gevallen. Ook is niet duidelijk wie precies zou hebben geprofiteerd van de corruptiegelden.

Diezelfde waakhond viel eind augustus de consulaire afdeling van het Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken binnen. Zeven mensen zijn aangeklaagd, drie mensen zijn gearresteerd. Ook is de verantwoordelijk onderminister Piotr Wawrzyk ontslagen. Poolse media schrijven dat hij in het ziekenhuis is opgenomen vanwege een zelfmoordpoging en een afscheidsbrief achterliet waarin hij zijn onschuld benadrukt.

In een reactie weerspreekt de partijleider van PiS, Jaroslaw Kaczynski, dat er sprake is van een visumschandaal. „Het is geen affaire, niet eens een affairetje.”

De visa zijn alleen bedoeld om in Polen te kunnen werken. Maar aangezien Polen behoort tot de Schengenzone, kunnen de migranten dankzij de visa vrij reizen binnen de Europese Unie.

Niet alleen PiS heeft een sterke antimigratieboodschap, ook de partij van oppositieleider Donald Tusk voedt de angst voor vreemdelingen

Dat is buurland Duitsland al opgevallen. De aan de Poolse grens gelegen Duitse deelstaten Saksen en Brandenburg trokken eerder dit jaar aan de bel over hoge aantallen illegale migranten. Alleen al in augustus zouden vijftienduizend illegale migranten zijn gearresteerd bij de Pools-Tsjechische grens. Anderen lukte het wel verder te reizen op de Poolse visa, zoals een groep migranten uit India die zich voordeed als filmcrew uit Bollywood. Zij zouden via Polen doorgereisd zijn naar Mexico, met als uiteindelijk doel het bereiken van de Verenigde Staten. Volgens de Poolse nieuwssite Onet zouden zij 25.000 en 40.000 dollar (23.400 – 37.500 euro) per persoon betaald hebben voor de reis.

Gazeta Wyborcza sprak tientallen Indiërs die naar Polen kwamen met beloftes van goedbetaald werk, maar eenmaal aangekomen in Polen bleek die belofte zelden uit te komen. Vervolgens zaten de voornamelijk laagopgeleide migranten opgezadeld met hoge schulden.

Referendum over migratie

Illegale migratie is hét thema bij de parlementsverkiezingen op 15 oktober. Voor die dag heeft de PiS-regering namelijk ook een referendum uitgeschreven over migratie. Eén van de vragen in dat referendum gaat erover of kiezers „duizenden illegale immigranten uit het Midden-Oosten en Afrika” accepteren in Polen – verwijzend naar nieuwe Europese migratieafspraken.

PiS won de verkiezingen van 2015 met een sterke anti-migratiecampagne, toen Europa te maken had met een vluchtelingencrisis. Partijleider Kaczynski zei toen dat migranten „ziektes en parasieten” naar Europa brachten. De afgelopen jaren bouwde de PiS-regering een 186 kilometer lang hek bij Wit-Rusland, naar eigen zeggen om illegale migratie tegen te gaan. Migranten die Polen wel bereiken, worden volgens verschillende ngo’s regelmatig illegaal teruggestuurd middels zogeheten pushbacks.

Lees ook deze opiniebijdrage: Pools migratiereferendum zet Europese onderhandelingen verder op scherp

Niet alleen PiS heeft een sterke antimigratieboodschap, ook de partij van oppositieleider Donald Tusk voedt de angst voor vreemdelingen. Als reactie op het visumschandaal sprak de senaatsvoorzitter van Tusks partij van „honderden terroristen” die op deze manier Europa zouden zijn binnengekomen.

In de peilingen staat PiS op winst, al wordt voor de partij in tegenstelling tot de afgelopen regeringsperiode geen meerderheid in het parlement voorspeld.