‘Verschrikkelijk dat er nu zoveel Russen zijn in Georgië’

Artjom (28) loopt met een fiets in de hand tussen de imposante bergen van de noordelijke Kaukasus. Het zweet parelt op zijn voorhoofd. Na een dagenlange tocht vanuit Moskou per vliegtuig, auto, fiets en te voet is hij eindelijk in Georgië. De opluchting is van zijn gezicht af te lezen. „Ik ben het niet eens met de politieke koers van president Poetin en wilde niet sterven in zijn oorlog”, zegt Artjom. Hij heeft halflang haar, een korte broek en tatoeages op zijn kuiten.

De massale uittocht van Russen die de mobilisatie voor de oorlog in Oekraïne willen ontlopen, leidt tot chaotische taferelen aan de grens met Georgië. De grensovergang Zemo-Larsi is een berucht knelpunt, want het is de enige plek in de Kaukasus waar Russen hun land kunnen verlaten.

Lees ook deze reportage over de relatie tussen Rusland en Georgië

Er staat al dagen een file van tientallen kilometers voor de grens. Normaliter staan er vooral lange rijen vrachtauto’s op de smalle tweebaansweg die door de hoge bergen slingert. Maar dinsdag stonden er 5.500 auto’s te wachten, aldus de autoriteiten van de Russische deelrepubliek Noord-Ossetië. Vóór de huidige drukte mochten alleen voertuigen de grens oversteken. Daarom komen veel Russen nu met de fiets, terwijl ze zware rugtassen en koffers met zich mee sjouwen. Het scheelt ook tijd. Automobilisten staan dagenlang te wachten, fietsers maar één dag.

„Het was een moeilijke reis”, vertelt Artjom. „Ik ben eerst naar Vladikavkaz gevlogen, een stad op veertig kilometer van de Georgische grens. Daar heb ik met vrienden een auto gehuurd. Maar onderweg stonden veel controleposten. De politie ondervroeg ons daar. Waar kom je vandaan? Ben je dienstplichtig? Bij één controlepost werden we teruggestuurd. Daarom besloten we zonder auto verder te gaan. Gelukkig is er in Vladikavkaz een levendige handel in fietsen ontstaan.”

Artjom vond het moeilijk om zo abrupt te vertrekken. Hij moest zijn hond en zijn tante, door wie hij als wees is opgevoed, achterlaten. Zijzelf is te oud voor zo’n zware reis. Zijn vrienden vertrokken al eerder naar Georgië. Ze kwamen in februari met de eerste golf. Enkelen willen blijven en hebben het marketingbedrijfje dat ze runnen al naar Georgië verhuisd. Anderen willen doorreizen naar Turkije of een ander land. „Ik moet mijn appartement nog zien te verkopen. Daarna wil ik naar Brazilië”, zegt Artjom.

Airbnb’s zitten vol

Hoeveel Russen naar Georgië zijn gevlucht vanwege de oorlog is onduidelijk, omdat ze niet worden beschouwd als vluchtelingen. Van februari tot juli zijn ruim 562.000 Russen Georgië binnengekomen. Maar in dezelfde periode hebben ruim 478.000 Russen het land weer verlaten. En dat cijfer omvat ook Russen die al in Georgië woonden of Georgiërs met een Russisch paspoort. Het meest concreet is de toename van het aantal mensen dat de grens oversteekt. Sinds de afkondiging van de mobilisatie steeg het aantal Russen dat dit doet van zo’n 5.000 naar 10.000 per dag.

De gevolgen van de toestroom zijn duidelijk te merken: Georgië is een klein land met slechts 3,5 miljoen inwoners. Veel hotels, hostels en Airbnb’s zitten vol, niet alleen in de hoofdstad Tbilisi, maar ook in meer afgelegen gebieden, zoals de wijnregio Kacheti. Files hebben het verkeer in Tbilisi lamgelegd. In vrijwel ieder café en restaurant is Russisch te horen. De huurprijs van appartementen is verdubbeld. Studenten klagen dat ze moeite hebben om betaalbare woonruimte te vinden.

Mijn collega’s zeiden dat alle Oekraïners moesten worden uitgeroeid

In de hostels rond Narikala, een oud fort dat tussen de zwavelbaden en botanische tuinen van Tbilisi ligt, is geen kamer meer te krijgen. Enkele Russen staren vanaf de steile heuvel over de stad. Een van hen is een man met een kaal hoofd, een baard en een korte broek. Ook hij heet Artjom (30). Hij werkte voor het Russische gasbedrijf Gazprom in Siberië. Nadat Poetin de mobilisatie aankondigde, vreesde hij dat de grenzen dicht zouden gaan. Daarom heeft hij de eerste vlucht richting de Georgische grens gepakt.

„Ik kon de sociale druk en de politieke discussies niet meer verdragen”, zegt Artjom, die familie heeft in Oekraïne. „Als de oorlog ter sprake kwam, zeiden mijn collega’s dat alle Oekraïners moesten worden uitgeroeid. Het was erg moeilijk om mijn mond te houden. Zelfs mijn vader en mijn broer steunen de oorlog. Ze zijn gehersenspoeld door alle propaganda. Dat leidde vaak tot felle discussies. Na de mobilisatie zijn ze enigszins van mening veranderd. Maar ze zijn wel in Rusland gebleven.”

Lees ook: Malaise rond mobilisatie in Rusland zet Poetin onder druk

‘Poetin moordenaar’

Het grote aantal Russen veroorzaakt nogal wat onrust bij de bevolking. Want Rusland houdt ook al tijden de afvallige regio’s Abchazië en Zuid-Ossetië bezet, die samen een vijfde van het Georgische grondgebied vormen. Daarom is de solidariteit met Oekraïne groot. Aan de gevel van veel huizen, winkels en cafés hangt een Oekraïense vlag. En overal in Tbilisi is graffiti te zien die duidelijk maakt hoe Georgiërs over het grote buurland denken: ‘Fuck Rusland’ en ‘Poetin moordenaar’.

„Ik vind het verschrikkelijk dat er zo veel Russen in Georgië zijn”, zegt Lara (21), die medicijnen studeert. „Hoewel de meeste Russen beleefd zijn, vertrouw ik hen niet. Niet alleen omdat Rusland nog altijd zo’n 20 procent van ons grondgebied bezet houdt. Maar ook omdat ik niet geloof dat alle Russen die naar Georgië komen tegen de oorlog in Oekraïne zijn. Ik heb familie in Oekraïne, dus ik hoor elke dag wat de Russen daar aanrichten. Ik wou dat we ze konden terugsturen, maar dat gaat niet.”

Hoewel veel Georgiërs er net zo over denken, is er op straat niets te merken van de spanningen. De Russen worden over het algemeen behandeld als gasten. Maar veel Georgiërs vinden dat de regering zich harder moet opstellen, bijvoorbeeld door wapens te sturen naar Oekraïne of een visumplicht in te stellen voor Russen. Maar de regering is erg voorzichtig, uit angst de toorn van Poetin te wekken. Zo liet ze een vliegtuig met Georgiërs, die wilden vechten in Oekraïne, niet opstijgen.

„In het begin was ik teleurgesteld door de slappe houding van onze regering”, zegt Vachtang Charaia, econoom van de Grigol Robakidze Universiteit in Tbilisi. „Want dat was het verkeerde signaal aan Oekraïne. Maar inmiddels heb ik meer begrip voor de evenwichtsoefening. Want er zijn ongeveer een half miljoen Georgiërs met een Russisch paspoort die in Rusland werken of studeren.”

Charaia is zelf geboren en getogen in Rusland. Zijn familie komt uit Abchazië en vluchtte vanwege de oorlog die daar in 1992 uitbrak naar Rusland. Charaia keerde in 2004 terug, maar veel familieleden bleven in Rusland wonen. „Om de mobilisatie te ontlopen zijn tien familieleden de afgelopen dagen alsnog naar Georgië uitgeweken”, vertelt hij. „Ze zijn van plan om een paar maanden te blijven en de situatie aan te kijken. Want hun werk of studie is in Rusland.”

De toestroom brengt de Georgische regering in een lastig parket. Want het wordt moeilijk om zoveel mensen op te vangen zonder internationale steun. De economie is zich nog aan het herstellen van de pandemie, en de werkloosheid bedraagt ruim 20 procent. Maar econoom Charaia maakt zich daar niet zo’n zorgen over. „Veel Russen die hierheen komen nemen geld mee en zijn goed opgeleid. Sommigen openen hier zelfs bedrijven. Daarom denk ik dat hun komst voornamelijk een positief effect zal hebben op de economie.”