Veelgevraagd regisseur Eline Arbo verbindt zich aan ITA

Regisseur Eline Arbo is toegetreden tot Internationaal Theater Amsterdam als ‘associate artistic director’. Dat heeft het Amsterdamse ensemble bekendgemaakt. Naast Ivo van Hove wordt Arbo een vaste regisseur, die minstens één regie per jaar verzorgt. Ze gaat opereren onder Van Hove, een van de drie directeuren bij ITA. Arbo wordt aanspreekpunt voor de acteurs en wordt (mede) verantwoordelijk voor de casting en het repertoire.

De verbintenis is een forse stap voor de Noorse Arbo (1986), die zich razendsnel ontwikkelde tot de belangrijkste jonge regisseur van het land. Nog maar zes jaar geleden rondde ze de regieopleiding van de Theaterschool Amsterdam af. Haar grote doorbraak kwam met de vertoneling van de roman Weg met Eddy Bellegueule van Édouard Louis in 2020. De voorstelling werd alom geprezen als de beste van dat seizoen en Arbo ontving de Regieprijs 2020.

Ook Het Nationale Theater dong naar haar hand. In Den Haag heeft ze al een verbintenis voor de komende jaren: als ‘huisregisseur’ is ze goed voor één regie per seizoen, in een ontwikkelingstraject voor de grote zaal. Daar werkt ze momenteel aan de toneelversie van De Jaren, de roman van Nobelprijswinnaar Annie Ernaux, die volgende maand in première gaat. Bij Internationaal Theater Amsterdam maakte ze vorig seizoen De Uren naar de roman van Michael Cunningham. Later dit seizoen volgt Penthesilea.

Empathisch

ITA-directeur Ivo van Hove is verheugd over haar toetreden. „Ik zag haar aan het werk als regisseur van De Uren en ze was standvastig, toonde leiderschap en had behalve een artistiek scherp oog aandacht voor de mensen en zaken eromheen. Ze heeft het in zich om meer te zijn dan regisseur.”

Arbo’s beeldende stijl en de cruciale rol van muziek in haar werk zijn kenmerkend

Dat is de reden dat Arbo ook organisatorische taken krijgt binnen het ensemble. Van Hove: „Ze werkte bij ons in coronatijd, toen het niet met iedereen even goed ging en toen zag ik dat ze iemand is met een sterk ontwikkelde empathie. Ook als gastregisseur bekommerde ze zich al om het functioneren van het ensemble. In combinatie met haar besluitvaardigheid is dat een ideale mix. Ze heeft het in zich om daarin door te groeien.”

Muziek

Kenmerkend voor het werk van Arbo is haar beeldende, transparante stijl en de cruciale rol van muziek. Van Hove noemt haar regies „fantastisch”. „De een is beter gelukt dan de andere, maar dat is bij iedereen zo, ook bij mij. Maar ze is op een ernstige manier bezig met het vak en is een geheel eigen stijl aan het ontwikkelen, zeker in de grote zaal. Muziek speelt bij haar een verhaalbepalende rol. Ook dat geeft haar stijl iets eigens en persoonlijks.”

Lees ook: Interview met Eline Arbo: ‘Ik geloof echt dat theater de wereld kan veranderen.’

Arbo ziet voor theater een uitgesproken feministische, activistische rol weggelegd. Van Hove. „Haar vrouwelijke blik is voor ons ook belangrijk. Ze heeft eveneens oog voor de vrouwelijke kant van mannen, zoals ze liet zien in Weg met Eddy Bellegueule. Het spreekt me ook aan dat ze klassiek repertoire wil doen, zoals dit seizoen Penthesilea.”

Ook in haar vaderland regisseert Arbo nog geregeld. En haar regie van Weg met Eddy Bellegeuele was in augustus te zien op het prestigieuze Edinburgh International Festival, naast voorstellingen van ITA. De internationale contacten van het ensemble zijn voor haar ook een reden om voor ITA te kiezen, zegt Van Hove. „Ze heeft de potentie om internationaal door te breken. Onze contacten kunnen daarbij helpen.”

Vijf nieuwe acteurs

Het ensemble kondigt tegelijk de komst van vijf nieuwe acteurs aan die in vaste dienst komen. De vijf zijn Eefje Paddenburg (1999), ‘Ntianu Stuger (1998), Daniël Kolf (1997), Minne Koole (1993) en Eelco Smits (1977).

Eefje Paddenburg, de jongere zus van Ilke Paddenburg, die al deel uitmaakt van het ensemble, speelt later dit seizoen de hoofdrol in Mijn lieve gunsteling, de voorstelling naar het boek van Marieke Lucas Rijneveld, in regie van Van Hove. Van Hove: „Ze komt net van de toneelschool, maar deed vorig jaar een goede auditie. Een veelbelovende actrice met een ongelofelijk goede intuïtie.” De in Suriname geboren Daniël Kolf (bekend van De Libi en Forever Rich) deed deze zomer mee bij The Damned van ITA. „Ik leerde hem kennen als een leergierige, bevlogen en intense acteur.”

‘Ntianu Stuger (volgens NRC een van de rijzende sterren van 22) sluit door ander werk pas in seizoen 24/25 aan. Van Hove noemt haar „een groot talent, met een sterke persoonlijkheid”. Minne Koole speelde al diverse keren bij het ensemble als gastacteur. „Dat deed hij uitstekend. We wilden graag meer met hem samenwerken.”

Oudgediende Eelco Smits, al ITA-lid van 2005-2019, keert terug na een aantal jaren freelancen. Van Hove: „Persoonlijk ben ik zeer ontroerd door zijn terugkeer. Hij belde me begin dit jaar op en zei dat hij ons miste. Zo werkt een ensemble ook: collega’s kunnen als vrienden of familie worden.” Daar staat tegenover dat Aus Greidanus Jr. het ensemble verlaat.

Het ITA-ensemble bestaat met de komst van de vijf uit 23 acteurs, onder wie drie ‘gepensioneerden’ (Frieda Pittoors, Hugo Koolschijn, Celia Nufaar): Van Hove streeft ernaar dat alle leeftijdscategorieën vertegenwoordigd zijn.

Net een voetbalteam

De laatste jaren, en zeker met de nieuwe aanwinsten, is er bij ITA meer aandacht voor diversiteit. Van Hove: „Er zijn nu meerdere acteurs met een cultureel diverse achtergrond. Die verscheidenheid is belangrijk, maar kwaliteit staat altijd voorop. En bij jonge mensen kijk je ook naar groeipotentie.”

Met zoveel goede acteurs bij elkaar is er niet voor iedereen steeds een grote of relevante rol te geef. Dat is een puzzel, zegt Van Hove, en dat hoort bij een ensemble. „Iedereen aanvaardt dat er eens een jaar zonder grote rollen voorbij komt. Ook Hans Kesting speelt kleine rollen. De casting voor seizoen 23/24 is een werk waar we maanden over doen en waarbij we ervoor waken dat er niemand buiten de boot valt. Acteurs gaan bijna nooit weg uit onvrede over de rollen. Dat is in de twintig jaar dat ik bij ITA ben misschien een of twee keer gebeurd en dan spelen er ook andere factoren. Wat dat betreft is een toneelgezelschap als een voetbalteam. Mensen komen en gaan en dat is prima.”