Van yoga tot elektronica, bij Wim Henderickx kwam alles samen

Het leek zo’n goed jaar voor Wim Henderickx, de meest vooraanstaande hedendaagse componist van België. In mei ging bij Opera Vlaanderen zijn opera De bekeerlinge in première, naar de gelijknamige roman van Stefan Hertmans uit 2016. Het werd de bestbezochte hedendaagse productie van het operahuis in twintig jaar. Twee maanden eerder klonk in Glasgow de première van zijn prachtige, door yoga geïnspireerde bassetklarinetconcert Sutra, dat ook op cd verscheen. Maar zondagavond kwam het nieuws dat Wim Henderickx die middag thuis is overleden, geheel onverwacht. Hij was zestig jaar.

Het nieuws werd naar buiten gebracht door Muziektheater Transparant, het gezelschap waar Henderickx sinds 1996 huiscomponist was. Transparant noemt Henderickx „wellicht de meest enthousiasmerende kunstenaar die Vlaanderen ooit had”, in de berichtgeving op Facebook: „Met zijn veel te vroeg heengaan, verliest de Vlaamse en internationale kunstenwereld een boegbeeld.”

Henderickx begon zijn muziekloopbaan als drummer in jazz- en rockbands, studeerde vervolgens slagwerk en compositie aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen en sonologie aan het IRCAM in Parijs en aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Hij was paukenist bij het Nieuw Belgisch Kamerorkest en componeerde vanaf 1990 voor alle Belgische orkesten. Behalve huiscomponist van Muziektheater Transparant was Henderickx sinds 2013 ook artist in residence bij het Antwerp Symphony Orchestra.

Onthechte soort

Met Canzone voor stem en piano componeerde hij in 2008 het verplichte werk voor de Koningin Elisabethwedstrijd voor zang. In 2019 ging zijn orkestwerk Enigma VII (2019) in première tijdens de BBC Proms in de Royal Albert Hall in Londen, door het BBC Scottish Symphony Orchestra onder leiding van Martyn Brabbins, die zich sterk maakte voor Henderickx’ muziek en veel uitvoeringen van hem dirigeerde.

Henderickx verkent „klankwerelden van de meer onthechte soort”, schreef NRC in 2020 over de cd-opname van Sacred places III. Bruggen slaan en het mengen van invloeden waren een constante in zijn oeuvre: klankonderzoek, elektronica, oude en traditionele muziek, lyrische schoonheid, het zit er allemaal in. Niet-westerse muziektradities en oosterse filosofie inspireerden Henderickx tot zijn zeer diverse, zevendelige Tantric cycle (2004-2010).

In Nederland had Henderickx niet de bekendheid die hij in België genoot, maar zijn muziek was hier toch regelmatig te horen. Tijdens de Amsterdamse Cellobiënnale van 2018 ging zijn celloconcert Sangita in première, met Jean-Guihen Queyras als solist en het Antwerp Symphony Orchestra onder leiding van de toen 22-jarige Klaus Mäkelä. In het Holland Festival van 2011 ging het orkestwerk Tejas (2008), in deze krant ‘een spectaculair symfonisch werk’ genoemd, in première.

Kroon op zijn oeuvre

Muziektheater Transparant en Cappella Amsterdam tourden in 2017 met het rituele muziektheater Revelations, over de mystica Hadewijch. „Dat Revelations beklijft, is te danken aan de muziek. Oosters gekruide fluit- en vioolmelodieën, kristallijnen vocalises en renaissance-achtige koorzang op sferische soundscapes (Jorrit Tamminga) worden op precies de goede momenten doorsneden door temperamentvol slagwerk en snerpende kwartenzang”, oordeelde NRC.

Met De bekeerlinge blijkt Henderickx nu de kroon op zijn oeuvre te hebben gezet. Meteen toen hij Hertmans’ roman las, wist hij naar eigen zeggen dat het verhaal zijn ‘grote opera’ zou worden. Vanaf 18 juni was de opera zes maanden lang gratis te zien op het platform Operavision – precies tot afgelopen zondag. Er stonden nog verschillende projecten op stapel, maar die zijn nu in de knop gebroken.

Vrijdag 20 januari spelen het Residentieorkest en solist Annelien van Wauwe in Den Haag de Nederlandse première van het bassetklarinetconcert Sutra, waarvan het eerste deel ‘Breath of life’ heet. Het programma zal in een totaal nieuw licht staan.