Het was vooral eenrichtingsverkeer, in het eerste jaar na de massale Russische invasie in Oekraïne. Russische drones en raketten regenden neer op Oekraïense steden en dorpen, op woonwijken, winkelcentra, industrieterreinen, elektriciteitscentrales en andere infrastructuur. Bijna twee jaar na de grootscheepse inval is de oorlog bijna dagelijks zichtbaar in Rusland zélf. Niet alleen in de grensgebieden, maar ook op honderden of zelfs duizenden kilometers van de frontlinies in Oekraïne. Met drone-aanvallen, met raketten, of door sabotage aan spoorlijnen in Ruslands Verre Oosten. Regelmatig – anoniem – opgeëist door een van de Oekraïense geheime diensten.
De metershoge vlammen aan de Finse Golf, zondag in een terminal van de Russische gasgigant Novatek, tonen aan dat Oekraïne niet alleen waardevolle economische doelen in kaart heeft gebracht, maar ze nu ook kan raken. Want één of meer Oekraïense aanvalsdrones waren vermoedelijk de oorzaak van de explosie in de haven van Oest-Loega aan de Finse Golf, niet ver van de grens met Estland.
De aanval stond niet op zichzelf. In tegendeel. Dezelfde dag meldde het Russische ministerie van Defensie drone-aanvallen in de regio’s Toela, Smolensk en Orjol. Volgens de Oekraïense omroep Suspilne betrof het doelwit in Toela een wapenfabriek van Sjtsjeglovsky Val, waar onder meer het luchtverdedigingssysteem Pantsir-S wordt geproduceerd. Ook de andere doelwitten zouden ten dienste staan van de Russische krijgsmacht. En vorige week eiste de Oekraïense militaire inlichtingendienst verantwoordelijkheid op voor aanvallen op een oliedepot in de buurt van Sint-Petersburg, bijna duizend kilometer ten noorden van Oekraïne, op een olieterminal bij de stad Klintsy in de regio Brjansk, en op een kruitfabriek bij de stad Tambov.
Explosies bij fabrieken
Steeds meer Russen zien dus de gevolgen van de Oekraïne-oorlog in eigen land; explosies rond fabrieken, bij brandstofopslagplaatsen, op vliegvelden of langs spoorlijnen, waar regelmatig transporttreinen ontsporen. Het Russische ministerie van Defensie meldt bij de meeste explosies dat het ging om Oekraïense drones die uit de lucht zijn geschoten door de Russische luchtafweer. Maar gezien de enorme gevolgen van de recente aanvallen is het maar de vraag of Kyiv niet steeds meer profiteert van gaten in de Russische luchtverdediging.
Lees ook Het neerhalen van twee Russische militaire vliegtuigen is voor Oekraïne net zo groot als het tot zinken brengen van de Moskva
Volgens de woordvoerder van de Oekraïense luchtmacht, Joeri Ihnat, „dunt de Russische luchtverdediging uit”, zo zei hij zaterdag tegen nieuwsmedium Focus. „Ze hebben de frontlinies en de Krim volgebouwd met hun luchtafweer. Maar je ziet dat het Russische grondgebied niet zo goed voorzien is van defensiematerieel.” Ihnat stelt dat Moskou, Sint-Petersburg en „Poetins bunkers min of meer beschermd” zijn, maar Oekraïense drones dringen door tot in Moskou, Sint-Petersburg en oliedepots in andere steden. „Dat is een heel goed teken.”
Volgens het Institute for the Study of War (ISW) is de Russische luchtverdediging in de betreffende regio, Leningrad, waarschijnlijk vooral gericht op aanvallen uit het noordwesten en westen – NAVO-gebied – en niet op aanvallen vanuit het zuiden. Maandag zei Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov dat Moskou „maatregelen” neemt, ook waar het de luchtverdediging betreft.
‘Oorlog terug naar Rusland’
De aard en de omvang van de Oekraïense aanvallen op doelwitten op Russische bodem gaan een stuk verder dan de veelal symbolische speldenprikken die vanaf het einde van 2022 werden uitgedeeld, onder meer op kantoorgebouwen in het zakencentrum van Moskou. Eind 2022 was de Oekraïense luchtmacht er al in geslaagd diep in Rusland toe te slaan, met aanvallen op de luchtmachtbasis Djagilevo, bij Rjazan, en op de basis Engels-2 nabij Saratov. Maar dat waren – hoe spectaculair en onverwacht ze destijds ook waren – vooral uitzonderingen. Oekraïne beschikte op dat moment niet over drones die systematisch en met precisie doelen op honderden kilometers afstand konden raken. Dat is inmiddels drastisch veranderd, constateerde het Institute for the Study of War vorige week.
Afgelopen zomer waarschuwde president Volodymyr Zelensky al dat de Russische bevolking meer zou gaan merken van de oorlog. „Langzaam komt de oorlog terug naar het grondgebied van Rusland – naar zijn symbolische centra en militaire bases”, zei hij nadat Moskou enkele keren doelwit was geweest. „Dat is een onvermijdelijk, natuurlijk en absoluut eerlijk proces.”
Lees ook Ook in het Russische luchtruim gaat Oekraïne steeds meer de strijd aan met Moskou
De Australische militair analist generaal Mick Ryan ziet dat de Oekraïense capaciteit om vanuit de lucht toe te slaan steeds meer „volwassen” aan het worden is, schreef hij afgelopen weekeinde, „net nu dat het hardst nodig is”.
Volgens Ryan passen de recente aanvallen op Russisch grondgebied in een patroon, nadat eerder veelal logistieke en militaire doelwitten in de bezette gebieden of net over de grens werden aangevallen, zoals vliegvelden, spoorwegen, bruggen, munitie-opslagplaatsen, brandstofdepots, commandocentra en de Zwarte Zeevloot. Ryan zag ook de beperkingen van Kyiv: „Alles bij elkaar hebben die Oekraïense aanvallen geresulteerd in de vernietiging van enige Russische logistieke centra, hoofdkwartieren en reserves, maar ze hebben de Russische operationele ondersteuning niet verlamd.”
militair analistMick Ryan Alles bij elkaar hebben de Oekraïense aanvallen de Russische operationele ondersteuning niet verlamd
Volgens hem is verzwakking van de Russische industriële capaciteit een belangrijk doel: „In combinatie met de internationale sancties kan (Oekraïne) die (capaciteit) verzwakken, wapenleveranties vertragen, of het arbeiders of buitenlandse adviseurs moeilijk maken in deze industrie te werken. Vaak heeft het vernietigen van de elektriciteitsvoorziening in een gebied een gelijkwaardige, of zelfs grotere impact dan het fysiek vernietigen van een fabriek die defensiematerieel produceert.” Mede daarom verwacht Ryan dat Russische elektriciteitscentrales dit jaar een voornaam Oekraïens doelwit zullen zijn.
Langste spoortunnel
Dat geldt ook voor de Russische spoorwegen, die een belangrijke logistieke rol spelen in de oorlog. De afgelopen maanden slaagden vermoedelijke Oekraïense saboteurs erin om op tal van plekken het spoorwegnet te ontregelen. Het meest spectaculair was de aanslag, eind november, op een goederentrein in Ruslands langste spoortunnel, in het afgelegen Severomoejsk-gebergte in Boerjatië, duizenden kilometers van het Oekraïense front. Schade aan de vijftien kilometer lange tunnel vertraagt het vervoer van munitie vanuit Noord-Korea. De alternatieve oost-westspoorlijn werd een dag later aangevallen.
De afgelopen weken volgden meer aanslagen op het spoor, ook in het westen van Rusland: in Saratov, in Jaroslavl, in Nizjny Novgorod. Begin januari ontspoorde een trein met veertien wagons op de Transbaikal-route, onderdeel van de Trans-Siberië spoorlijn.
Lees ook Polen wil politiek conflict met Oekraïne oplossen
