Uit wanhoop stapten ze op die boot

Op een strand in het Zuid-Italiaanse Calabrië werd vorig weekend een optocht gehouden ter nagedachtenis aan de 86 bootmigranten, onder wie 35 kinderen, die drie weken geleden het leven lieten. Van de wrakstukken van de boot was een kruis gemaakt, dat werd rondgedragen.

Het schip, dat 180 vluchtelingen aan boord had, vertrok uit het westen van Turkije. Van daaruit zou Griekenland de meest logische bestemming zijn, maar dat land wordt gemeden vanwege de wreedheid van de kustwacht. De boot voer door naar Italië, botste vlak voor de kust op een zandbank en brak in tweeën. Nog altijd worden er lichamen geborgen. Ongeveer tachtig migranten overleefden, de rest wordt nog vermist. Er loopt een onderzoek naar de omstandigheden. Waarom de Italiaanse kustwacht niet uitrukte, blijft de dwingendste vraag.

In Calabrië maakt de grootste Italiaanse scheepsramp sinds jaren erg veel los. „Deze gemeenschap beleeft dit als een sterfgeval in de familie”, zegt burgemeester Antonio Ceraso van Cutro. „We hebben in deze gemeente allemaal het gevoel zelf een broer, een zus, een moeder te hebben verloren. Dit gaat niet over politiek, maar over menselijkheid.”

NRC zocht contact met de nabestaanden van vier verdronken migranten. Dit is hun verhaal.

Torpekai Amarkhel (41) tolk en journalist

Torpekai Amarkh (rechts).

De journalist, tolk en vertaler Torpekai Amarkhel, geboren in de Afghaanse provincie Wardak direct ten westen van de hoofdstad Kabul, verdronk samen met haar nicht, de man van haar nicht en haar neefje. Haar vijfjarige nichtje wordt nog vermist. Torpekai Amarkhel werd 41 jaar.

Toen het lichaam van Amarkhel geïdentificeerd moest worden, viel die taak toe aan haar negen familieleden in Rotterdam: een zus, een broer en zeven nichtjes. Zij vertellen over Torpekai als een sterke vrouw die geloofde in de journalistiek als emancipatiemiddel voor de vrouwen in haar land.

Vóór de machtsovername door de Taliban in 2021, werkte Amarkhel voor de nationale Afghaanse Radio en Televisie en was ze woordvoerder van de Bijstandsmissie van de Verenigde Naties in Afghanistan (Unama). Ze vond dat vrouwen onafhankelijk moeten zijn, zoals zij.

Sinds hun machtsovername maakten de Taliban het Amarkhel lastig om nog te werken. Ze was alleenstaand, wat betekende dat de nieuwe machthebbers haar tegen haar wil hadden kunnen uithuwelijken aan een strijder, aldus Philip Smucker, een journalist met wie ze samenwerkte.

Amarkhel was het liefst in Afghanistan gebleven. Maar de tijd begon te dringen: de Taliban gingen de huizen langs op zoek naar dissidenten, waarbij het geen aanbeveling was dat ze voor vrouwen opkwam en voor de VN gewerkt had. Een collega ontkwam naar Australië en ook zijzelf had daar een aanvraag lopen, maar ze hoorde steeds maar niks.

Ze vluchtte naar Turkije op een bezoekersvisum. In Istanbul huurde ze een tijdje een appartement, wachtend op een kans om Italië te bereiken. Was het echt nodig dat deze oud-medewerkster van de VN in de Turkse havenstad Izmir op een bootje moest stappen om Europa te bereiken? Haar Nederlandse familieleden verbazen zich erover dat de VN niets voor haar heeft betekend. Ze mocht niet mee op een van de evacuatievluchten; volgens Smucker omdat ze niet kon aantonen dat ze rechtstreeks gevaar liep onder de Taliban.

Volgens de Italiaanse politiedienst Guardia di Finanza had elk van de migranten ongeveer 8.000 euro betaald aan mensensmokkelaars. Vorig jaar bestond bijna de helft van de bootvluchtelingen naar Italië uit Afghanen, voornamelijk vrouwen en kinderen.

De broer, zus en enkele nichtjes van Amarkhel kwamen naar een gymzaal in de Zuid-Italiaanse stad Crotone om de lichamen van hun familieleden te identificeren. Ze vroegen persoonlijk aan de Italiaanse president Sergio Mattarella of hij kon regelen dat de lichamen in Afghanistan begraven konden worden. Na twee weken wachten waren ze het zat; de lichamen begonnen te stinken. Samen met andere nabestaanden blokkeerden de Rotterdammers enkele wegen in Crotone.

Tijdens de herdenkingsoptocht voor de omgekomen vluchtelingen droegen lokale journalisten het gekopieerde perspasje van Amarkhel met zich mee, als laatste eerbetoon aan hun collega.

Zus Mina is nu in Kabul om het lichaam van Torpekai op te wachten. Het moet nog steeds arriveren. (DW)

Shahida Raza (27) voetballer en hockeyer

Ahmed al Molki (6)

Kenan Shukur (26) student en dichter

Bij een optocht ter nagedachtenis aan de 86 bootmigranten wordt een kruis meegedragen van wrakstukken van de gezonken boot.Foto Gianluca Chinnea /AFP)

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 18 maart 2023