Trump of geen Trump: Duitsland blijft inzetten op afschrikking door de VS

De meest onderkoelde reactie op de omstreden uitspraken van Donald Trump over de NAVO van afgelopen weekend kwam van een woordvoerder van de Duitse kanselier Olaf Scholz (SPD). Trump zei op een verkiezingsbijeenkomst dat hij Rusland zou „aanmoedigen te doen wat ze maar willen” met NAVO-landen die de 2-procent norm niet halen.

NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg vond dat Trump met zijn uitspraken de veiligheid van Amerikanen en Europeanen op het spel zette. EU-buitenlandchef Josep Borrell noemde de uitspraken „dwaas”. Maar de woordvoerder van Scholz zei in een reactie, maandagochtend in Berlijn, dat Duitsland zich niet aangesproken voelt door het dreigement van Trump: Duitsland haalt in 2024 immers het 2-procent doel.

Lees ook Trump trekt het fundament van de NAVO in twijfel

Dit jaar geeft Duitsland voor het eerst 2 procent van het bbp uit aan defensie, daarvoor schommelden de Duitse defensie-uitgaven jarenlang rond de 1,5 procent. De reactie uit Berlijn op Trump is veelzeggend over de Duitse opstelling binnen de NAVO. Europese partners zoals de Franse president Emmanuel Macron en de Poolse premier Donald Tusk benadrukken steeds weer het belang van een soeverein Europa. Op bezoek in Parijs, afgelopen maandag, zei Tusk dat Europa „een sterk continent moet worden”.

Duitsland daarentegen blijft bovenal inzetten op de steun uit de VS. Zelfs een mogelijk tweede presidentschap van Trump kan de regering in Berlijn niet van die koers afbrengen. Over het wegvallen van Amerikaanse steun en de gevolgen van een tweede termijn van Trump voor de NAVO wordt in ieder geval niet openlijk serieus gesproken.

Poetins intenties

Vrijdag begint in München de Munich Security Conference, ook wel het ‘Davos van veiligheid en defensie’ genoemd. In 2007 hield de Russische president Vladimir Poetin op die conferentie een toespraak waarin hij zich beklaagde over de uitbreiding van de NAVO en de dominantie van de VS. Achteraf wordt die toespraak gezien als het moment waarop westerse leiders de schellen van de ogen hadden moeten vallen over Poetins intenties.

Op 24 februari is het twee jaar geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel, en bijna twee jaar geleden dat Scholz een Duitse ‘Zeitenwende’ verkondigde. Wat betreft defensie en buitenlandse politiek zou alles anders worden: er zou fors worden geïnvesteerd in defensie, en Duitsland zou wapens leveren aan Oekraïne. Voorheen waren wapenleveranties naar oorlogsgebied taboe.

Lees ook Er is een terughoudendheid om Oekraïne zo te steunen dat het de oorlog werkelijk kan winnen’

Inmiddels is Duitsland volgens de cijfers van het Institute for World Economy in Kiel met ongeveer 21 miljard euro aan materieel en hulpgoederen de belangrijkste ondersteuner van Oekraïne na de VS. Duitsland leverde onder meer tanks, pantserhouwitsers en luchtafweersystemen. Gemeten aan het percentage van bbp zijn andere landen gullere gevers: Estland en Letland geven beide bijna 2 procent van het bbp uit aan Oekraïne-hulp, Duitsland staat op plek 14 na een reeks andere Europese landen.

Klare taal

Maar ondanks de omvangrijke hulp hapert de ‘Zeitenwende’. In het eerste jaar werd veel tijd vergooid door de weinig ambitieuze minister van Defensie, Christine Lambrecht (SPD). Een jaar geleden werd zij vervangen door Boris Pistorius (SPD), die met zijn klare taal is uitgegroeid tot de populairste politicus van Duitsland. Pistorius wil vaart maken en de Duitse krijgsmacht ‘Kriegstüchtig’ maken, ‘fit voor oorlog’. „Onze deskundigen houden rekening met de mogelijkheid [van een aanval door Rusland op een NAVO-land] in vijf tot acht jaar”, aldus Pistorius onlangs in een interview in de Berlijnse krant Der Tagesspiegel. Om Rusland op andere gedachten te brengen, moet vol worden ingezet op afschrikking, volgens Pistorius.

Minister van Defensie Boris Pistorius (SPD) wil de Duitse krijgsmacht ‘Kriegstüchtig’ maken

Maar het wordt de minister niet makkelijk gemaakt, niet door zijn coalitiepartners in Berlijn en evenmin door zijn eigen partij. Een deel van Pistorius’ SPD-fractie in de Bondsdag is sceptisch over de 2-procent norm, onder wie fractievoorzitter Rolf Mützenich, die blijft benadrukken dat alleen het Duitse parlement over de begroting gaat en dat die niet bepaald wordt door internationale regeringsleiders.

Lees ook ‘We moeten meer doen voor onze veiligheid’

Ook coalitiepartner FDP bemoeilijkt Pistorius’ werk, want de liberalen onder leiding van minister van Financiën Christian Lindner willen koste wat kost vasthouden aan de ‘Schuldenbremse’, het begrotingsevenwicht. Om daaraan vast te houden werd Pistorius’ begroting voor 2024 in december nog met een paar honderd miljoen euro gekort. De Duitse politicoloog en defensiespecialist Christian Mölling noemde het in een podcast onmogelijk om „met de hand op de knip aan afschrikking te doen”.

Gevolg van de Duitse zuinigheid is ook dat de wapenindustrie niet voldoende vooruit kan plannen en daardoor de productie niet significant kan verhogen. Door het defensiefonds van 100 miljard, dat Scholz daags na begin van de oorlog beschikbaar stelde, kan tot 2027 extra geld worden uitgegeven aan langetermijn projecten. Maar om te investeren in nieuwe productiecapaciteit zou het ministerie van Pistorius niet slechts toezeggingen moeten doen voor de komende drie jaar, maar voor de komende tien jaar. Daaraan ontbreekt het, volgens veel vertegenwoordigers van de wapenindustrie.

Wapenfabrikant Rheinmetall begon wel net de bouw van een nieuwe munitiefabriek: op maandag zette Scholz de eerste symbolische schop in de grond voor een fabriek in Nedersaksen. Volgend jaar moeten daar 50.000 artilleriegranaten worden geproduceerd, het jaar daarop het dubbele.

Volgens een berekening van defensiedeskundige Gustav Gressel van de European Council on Foreign Relations (ECFR) en data-analist Marcus Welsch, waar de Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung uit citeerde, hebben de Oekraïense strijdkrachten minstens vijfduizend artilleriegranaten van het kaliber 155 per dag nodig om zich te verdedigen. Op dit moment beschikt Oekraïne volgens schattingen over slechts tweeduizend stuks per dag, een reden waarom ze steeds verder in het defensief worden gedwongen.

Volgens de berekeningen van Gressel en Welsch leveren de VS en Europa er komend jaar slechts 3.600 per dag. Tijdens het offensief waarbij Oekraïne ook land terug kon winnen op Rusland werden iedere dag tienduizend verbruikt. EU-buitenlandchef Josep Borrell zei tegen de F.A.S. dat het mogelijk moet zijn om ook buiten de VS en Europa dergelijke granaten in te kopen voor Oekraïne.

‘Weimar-driehoek’

Borrell zal deelnemen aan de conferentie in München, net als kanselier Scholz en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken. Het hoofd van de conferentie, diplomaat Christoph Heusgen, die jarenlang de belangrijkste buitenlandadviseur van Angela Merkel was, zei dat hij hoopt in München ‘de Weimar-driehoek’ nieuw leven in te blazen, de alliantie tussen Warschau, Parijs en Berlijn. Of dat lukt, is nog de vraag: het is onduidelijk of Macron zijn opwachting maakt in München. Tussen de Franse president en Scholz botert het niet bijzonder.

Macron is onder meer gefrustreerd dat Duitsland zijn voorstellen voor Duits-Franse samenwerking afwimpelt. Zo heeft Macron herhaaldelijk een gezamenlijk kernwapenprogramma voorgesteld, waar in Duitsland tot nu toe afwijzend op is gereageerd. Minister van Financiën Lindner schrijft woensdag in een bijdrage in de Frankfurter Allgemeine Zeitung dat het misschien tijd is om wél op dat voorstel in te gaan. Maar kanselier Scholz zei in januari in een interview in Die Zeit dat hij ideeën voor Europese nucleaire afschrikking een onnodige „discussie” vond. Scholz benadrukte in dat interview het belang van de trans-Atlantische betrekkingen, en de daarbij horende nucleaire afschrikking door het Amerikaanse kernwapenarsenaal.

Delen Mail de redactie