Trouw aan Johnson zet Truss op voorsprong in leiderschapsrace

Liz Truss spreekt alvast waarderend over de huiskat van de ambtswoning in Downing Street, want ze gruwelt van muizen. En die constante vergelijkingen tussen haar en oud-premier Margaret Thatcher zijn niet van háár. „Daar komen journalisten steeds mee.” Liz for Leader.

Rishi Sunak legt nog maar eens uit dat ook hij, net als Truss, voorstander is van belastingverlagingen, alleen wil hij ze niet nu. Dat is volgens hem pas écht in de geest van Margaret Thatcher. „Verantwoordelijk financieel beleid, zonder de rekening bij toekomstige generaties te leggen.” Ready for Rishi.

De strijd om het leiderschap van de Conservatieve Partij, en daarmee het premierschap van het Verenigd Koninkrijk, zit er bijna op. Tot vrijdag 2 september kunnen partijleden stemmen. Maandag 5 september wordt bekend wie Boris Johnson opvolgt. Liz Truss staat volgens de meeste peilingen op een veilige voorsprong.

Maar in dit congrescentrum, een groot complex buiten Birmingham, klinkt het applaus van de leden voor beide kandidaten ongeveer even hard. Dit is de tiende van twaalf ledenavonden die de twee afgaan. Ongeveer de helft van de handen gaat omhoog als de presentator vraagt wie al gestemd heeft.

Mark Lunt, een vijftiger in een overhemd met palmbomen, neigde vooraf naar Truss, maar heeft zich vanavond door Sunak laten overtuigen. „Rishi komt overtuigender over”, zegt hij, „en belooft niets wat hij niet kan waarmaken”. Volgens Lunt zijn belastingverlagingen nu pie in the sky, luchtfietserij, onder andere door alle grote uitgaven die de overheid heeft gedaan om Britten tijdens de coronacrisis te ondersteunen. „En de problemen die eraan komen zijn enorm.”

Stakingen

De nieuwe premier krijgt een dreigende economische recessie op zijn of haar bord. Plus stakingen van allerlei beroepsgroepen die hogere lonen eisen, van advocaten, tot treinpersoneel, tot postbezorgers. Daarbij komt de inflatie, die nu op 10,1 procent is vastgesteld. Dat is het hoogste percentage van de G7. De inflatie stijgt mogelijk begin volgend jaar zelfs naar 18,6 procent, voorspelde bank Citi. Vooral door verder stijgende energieprijzen. Miljoenen Britten zullen niet weten hoe ze hun rekeningen nog kunnen betalen.

Als gevolg van deze grimmige vooruitzichten zijn het vooral hun financiële opvattingen waarmee Truss en Sunak zich van elkaar proberen te onderscheiden.

Truss wil een recessie vermijden door belastingen en premies zo snel mogelijk na haar aantreden te verlagen. Ze wil de verhoging van sociale premies die in april is ingegaan terugdraaien, een belasting voor vergroening op energierekeningen opschorten en een stijging voor belasting voor bedrijven annuleren. En ze is tegen losse tegemoetkomingen voor huishoudens die het zwaar hebben. Zulke regelingen noemt ze „Gordon Brown-economie”, naar de voormalige Labour-premier, een schrikbeeld voor Conservatieven.

Aan de andere kant zegt Rishi Sunak dat zulke tegemoetkomingen, die hij via uitkeringen of de gemeentebelastingen zou regelen, de enige manier zijn om snel hulp te kunnen bieden. Het terugdraaien van verhogingen van sociale premies heeft weinig zin, zegt hij, verwijzend naar onderzoek: voor de Britten in de laagste inkomensgroep scheelt dit maar 0,76 pond (0,90 euro) per week. Sunak belooft de belasting op energierekeningen op te schorten en op de middellange termijn (in 2024) wil hij de inkomstenbelasting verlagen.

Druk op overheidsuitgaven

Economen waarschuwen dat de beloften van beide kandidaten riskant zijn. Door de inflatie stijgen ook de kosten voor de overheid, bijvoorbeeld als het gaat om rentes over leningen, pensioenen en sociale premies. „Grote permanente belastingverlagingen zouden de toch al aanzienlijke druk op de overheidsuitgaven verergeren”, schrijft het Institute for Fiscal Studies, een onderzoeksinstituut in Londen. Die organisatie betwijfelt het verband tussen lagere belastingen, economische groei en lagere inflatie, zoals Liz Truss belooft.

Toch lijkt Truss de waarschijnlijke winnaar. Onder partijleden scoort Truss het best, als potentiële premier. Volgens onderzoeksbureau YouGov zou 58 procent voor haar gaan en 29 procent voor Sunak. Maar zouden ze ook nog voor vertrekkend premier Boris Johnson kunnen kiezen, dan zou die nog steeds de voorkeur krijgen. Dan zou 40 procent Johnson de beste vinden; 28 procent steunt dan Truss en 23 procent Sunak.

Liz is kalm, methodisch en recht voor z’n raap

Sharon Grundy lid Conservatieven

In Birmingham heeft Sharon Grundy een sticker met Liz for Leader op haar jasje. Al in de eerste week heeft ze gestemd, voor Truss. Haar overwegingen hadden niets met de economie te maken. „Zij is Boris trouw gebleven, dat is het belangrijkst voor me. Ze is geen verrader, zoals Rishi.” In juli zegde Sunak zijn vertrouwen in Johnson als een van de eersten op en nam hij ontslag als minister. Tientallen Lagerhuisleden volgden, tot Johnsons vertrek onvermijdelijk werd. Truss bleef als minister van Buitenlandse Zaken.

Lees ook: Sunak en Truss gaan felle strijd aan om Brits premierschap

Door haar loyaliteit aan Johnson wordt Truss gezien als de kandidaat die in zijn stijl zal doorregeren. Ze kondigde al aan voor haar nieuwe financiële beleid – extra kosten: 30 miljard pond – geen advies te vragen aan de Britse begrotingswaakhond. Ook John-son heeft altijd weinig op gehad met onafhankelijk toezicht.

En Truss verwijt de media geregeld misleiding of verkeerde berichtgeving – net zoals Johnson graag deed. Begin deze maand presenteerde ze een omstreden voorstel om ambtenaren buiten Londen minder salaris te betalen, als bezuiniging. Binnen een dag kwamen zij en haar team ervan terug en zouden journalisten haar persbericht verkeerd hebben geïnterpreteerd.

Dat soort dingen zijn Sharon Grundy niet opgevallen. Eerlijk is eerlijk, zegt ze: zij vond beide kandidaten vanavond prima spreken. „Al was Rishi iets te gepolijst naar mijn smaak. Liz is kalm, methodisch en recht voor z’n raap. We moeten haar een kans geven.”