Teleurstellend einde van de klimaattop in Egypte

Ondanks een doorbraak in een van de moeilijkste dossiers van het internationale klimaatbeleid is de top in het Egyptische Sharm-el-Sheikh zeer teleurstellend geëindigd. Er komt een schadefonds voor ontwikkelingslanden die worden getroffen door klimaatgerelateerde natuurrampen. Maar op het belangrijkste thema, voorkomen dat de opwarming van de aarde gevaarlijke grenzen doorbreekt, is geen enkele vooruitgang geboekt.

Over het verder en sneller terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen wordt er alleen herhaald wat er vorig jaar in Glasgow ook al is gezegd: de wereld moet zich gezamenlijk inspannen om de stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde onder de 1,5 graden Celsius te houden. In Glasgow ging dat nog gepaard met een oproep om nog dit jaar met aangescherpte reductieplannen te komen, maar die is geschrapt.

Sommige landen, waaronder China en Saoedi-Arabië, wilden de anderhalve graad helemaal uit de slotverklaring schrappen, maar als dat zou gebeuren dreigde de Europese Unie op te stappen. Het getal is gebleven en landen wordt gevraagd om eind volgend jaar nieuwe reductieplannen in te dienen. Hierdoor gaat er een jaar verloren voor ambitieus beleid.

Minister Rob Jetten (Klimaat, D66), die namens Nederland bij de slotfase aanwezig was, noemde het eindresultaat daarom „buitengewoon teleurstellend”. Wel verwacht hij dat het akkoord over klimaatschade „het vertrouwen tussen het mondiale noorden en zuiden” kan herstellen. Hierdoor moet het mogelijk worden „om komend jaar nieuwe doorbraken te bereiken voor een echte versnelling in onze klimaataanpak”.

Schadefonds

Ontwikkelingslanden zijn heel tevreden met het eindresultaat. Zij kwamen naar Sharm-el-Sheikh met maar één doel: regelen dat rijke landen gaan betalen voor de schade die klimaatverandering nu al op veel plekken aanricht. Rijke landen hebben hiervoor de grootste verantwoordelijkheid, arme landen hebben er nauwelijks aan bijgedragen. Een schadefonds kan een deel van die onrechtvaardigheid herstellen.

Bijna dertig jaar hebben geïndustrialiseerde landen, de Verenigde Staten voorop, zo’n fonds tegengehouden. Zij zijn beducht voor juridisch aansprakelijkheid en vrezen voor een bodemloze put. Maar door de overstromingen dit jaar in Nigeria en Pakistan, met mogelijk 40 miljard dollar aan schade, en de extreme droogte in de Hoorn van Afrika, werd verzet van rijke landen in Egypte onhoudbaar.

Luister ook naar deze podcast: Wie betaalt de klimaatrekening van arme landen?

Op de laatste dag kwam Europa met een voorstel voor een schadefonds, dat uiteindelijk steun kreeg van de Verenigde Staten. De onderhandelingen sleepten zich daarna voort over de voorwaarden: geld zou volgens de EU alleen voor de allerkwetsbaarste landen bedoeld zijn en er zou meebetaald moeten worden door landen die bij het begin van de klimaatonderhandelingen, in 1992, nog als ontwikkelingslanden werden gezien, maar die dat al lang niet meer zijn.

Europa hoopte zo de arme landen en China, die in de klimaatonderhandelingen in de groep G77+China een krachtig blok vormen, uit elkaar te spelen. Dat is niet gelukt. China, Saoedi-Arabië en Qatar houden vast aan hun status als ontwikkelingsland, die ze in het VN-klimaatverdrag hebben. Formeel zouden zij dus ook uit het fonds kunnen putten. Daarover zal er op de volgende klimaattop, in Dubai, verder onderhandeld worden.

Lees ook dit artikel: Inwoners rijke landen willen hun leven best aanpassen voor het klimaat

Fossiele brandstoffen

Daar zal ook opnieuw worden gesproken over het verhogen van de ambitie om klimaatverandering te voorkomen. Uitgerekend in een land dat leeft van de oliewinning moeten er nieuwe afspraken worden gemaakt om het gebruik van fossiele brandstoffen sneller uit te faseren. In Sharm-el-Sheikh is het niet gelukt om het daarover eens te worden.

„Een schadefonds is essentieel”, zei VN-chef António Guterres in een reactie op het resultaat in Egypte. „Maar het is geen antwoord als de klimaatcrisis kleine eilandstaatjes van de kaart veegt of een compleet Afrikaans land verandert in een woestijn.”

Gastland Egypte is trots op het eindresultaat. De voorzitter van de top, minister Sameh Shoukry (Buitenlandse Zaken), sprak van „een historische deal” en een bewijs dat „multilaterale diplomatie nog steeds werkt”.