Tegen Frankrijk is duidelijk dat de problemen bij Oranje verder gaan dan de afvallers alleen

Op een frisse lenteavond in een door demonstraties en ophopend vuil getekend Parijs, is de rentree van Ronald Koeman als bondscoach op een demasqué uitgelopen. Het Nederlands elftal, zwaar gehavend door blessures en een virusinfectie, verloor in Stade de France het eerste kwalificatieduel voor het EK van 2024 met 4-0 van vicewereldkampioen Frankrijk.

Het was bij vlagen, zeker in de eerste helft, een pijnlijke, soms gênante vertoning. De miscommunicatie, de vertwijfeling, het gebrek aan leiderschap bij de bepalende spelers. Het gemak waarmee de goals vielen, de naïviteit hoe de deur steeds werd opengehouden.

Koeman zag het gebeuren, trok steeds dieper weg in zijn blauwe trainingsjack. Zoiets maakte hij in zijn eerst periode, 2018-2020, niet mee. Het deed in veel – niet alleen de eindstand – denken aan de 4-0 nederlaag tegen Frankrijk in augustus 2017, onder toen nog Dick Advocaat. Een avond waarop Nederland, ook toen, op alle fronten werd weggevaagd. Dat was op het diepst van de Nederlandse voetbalcrisis, met twee eindrondes op rij die gemist zouden worden.

Buikgriep

De avond van 24 maart 2023 kan wel in een andere context worden geplaatst. Verzwakt als Oranje is door het ontbreken van een half elftal beoogde basisspelers – Andries Noppert, Frenkie de Jong, Steven Bergwijn, Denzel Dumfries en de door een buikgriep gevelde Matthijs de Ligt en Cody Gakpo.

Al gaan de problemen verder dan die afvallers alleen. De basisploeg van vrijdagavond telde toch nog 419 interlands aan ervaring, met in iedere linie een bepalende international: centrale verdediger Virgil van Dijk (31), middenvelder Georginio Wijnaldum (32) en aanvaller Memphis Depay (29).

Op zo’n moeilijke avond verwacht je meer van deze drie, dat ze de kar trekken, Oranje in de wedstrijd laten groeien. Aanvoerder Van Dijk gebaart wel, praat veel, maar laat ook veel gebeuren. Wijnaldum, teruggekeerd nadat hij onder Koemans voorganger Louis van Gaal uit de selectie viel, was onzichtbaar. En Depay vocht met alles wat hij in zich had, maar kon voorin weinig forceren.

Ze moesten het met een paar relatieve nieuwelingen om zich heen doen. Feyenoord-verdediger Lutsharel Geertruida maakte zijn debuut en er was een eerste basisplaats voor zowel PSV-aanvaller Xavi Simons als Ajax-middenvelder Kenneth Taylor.

Onzekerheid en apathie

De bal is net afgeleverd bij de middenstip voor de aftrap met een op afstand bestuurbaar autootje, als Nederland ruim een minuut balbezit heeft. Maar zodra Antoine Griezmann even doorjaagt op Taylor, snoept hij hem eenvoudig de bal af, combineert met Kylian Mbappé en schiet dan nog voor de derde minuut binnen.

De onzekerheid en apathie straalt van Oranje af in die eerste fase. Vijf minuten later staat het al 2-0 als een vrije trap van Griezmann onhandig wordt verwerkt door doelman Jasper Cillessen, waarna verdediger Dayot Upamecano de bal met enig fortuin binnenfrommelt.

Er is niet eens echt champagnevoetbal van de wereldkampioen van 2018 voor nodig om Nederland te ontmantelen. Frankrijk speelt compact, laat de tegenstander komen, om dan na verovering snel uit te breken, wist Koeman vooraf. De vraag was hoe zorgvuldig Nederland kon zijn in balbezit – en hoe er gereageerd zou worden bij balverlies. Welke ruimtes worden weggegeven, klopt de organisatie achterin? En hoe kan je als collectief Mbappé verdedigen?

Woorden die weinig waard bleken, met 2-0 na acht minuten. Met het Franse team in transformatie. Mbappé (24), de superster, wil als nieuwe aanvoerder de spil tussen generaties gaan vormen. Met die gulle, gretige lach en de band om zijn arm doet hij even voor 20.45 uur de plichtplegingen. Hij heeft ’m overgenomen van doelman Hugo Lloris, die na de verloren WK-finale tegen Argentinië afscheid nam als international, evenals verdediger Raphaël Varane en Karim Benzema. Meest constante factor is Didier Deschamps, al sinds 2012 bondscoach, en onlangs verlengd tot 2026.

Daar waar de Nederlandse ploeg na het Van Gaal-jaar zich weer naar Koeman moet voegen. Maar welke tactische opzet, welke strategie, is bestand tegen Mbappé? Je ziet hem al wegsprinten, als de bal in de diepte komt, en niemand die in kan grijpen. Mbappé kruipt weg uit de rug van Geertruida, en maakt beheerst 3-0. Ruim twintig minuten gevoetbald.

Als de wave na een half uur door het Stade de France golft, grijpt Koeman in. De onvermoeibare spits Wout Weghorst komt voor de ondermaats spelende Taylor, waarna linksbuiten Simons op ‘tien’ gaat spelen en Depay zijn plek op de flank inneemt. Het helpt de organisatie iets te stutten, Nederland krijgt wat kansjes, al helpt het dat het tempo bij de Fransen iets zakt.

Oranje weet in de tweede helft de schade te beperken, ondanks meerdere kansen voor Frankrijk. Het is kort voor tijd als Mbappé de bal krijgt, je hoort de Fransen opveren, steeds als hij aan de bal is – net iets enthousiaster dan bij zijn teamgenoten. Hij dreigt, dreigt – en schiet dan onberispelijk de 4-0 binnen.

Zelfs een eretreffer is Nederland niet gegund, een strafschop van Depay wordt gestopt door Frankrijks nieuwe doelman Mike Maignan. Het publiek in Stade de France viert het als een Frans doelpunt. Het maakte de inktzwarte avond voor Nederland compleet.