Onder grote druk van Frankrijk, Duitsland en Italië dreigt de AI Act, de Europese wet voor kunstmatige intelligentie, fors te worden afgezwakt. Een lobby van de Europese AI-bedrijven Mistral (Frans) en Aleph Alpha (Duits) heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld. Dat blijkt uit gesprekken met betrokkenen rond de onderhandelingen.
De AI Act is wetgeving waarmee Europa de toenemende gevaren van artificiële intelligentie (AI) een halt wil toeroepen. Deze woensdag vindt er een cruciale onderhandelingsronde over plaats tussen Europese Commissie, Raad en Parlement. EU-voorzitter Spanje leidt de onderhandelingen. Het land draagt per januari het voorzitterschap over aan België en probeert de AI Act nog dit jaar over de streep te trekken.
Frankrijk, Duitsland en Italië bepleiten sinds vorige maand dat de meest krachtige AI-modellen (foundational models) niet onder de AI Act hoeven vallen. In plaats daarvan zouden de bedrijven achter deze modellen – zoals Google, Mistral, Aleph Alpha en OpenAI, de bedenker van chatbot ChatGPT – worden onderworpen aan een ‘gedragscode’. In de praktijk betekent dit dat de AI-bedrijven vooral zichzelf reguleren en Europa geen sancties kan opleggen.
„Je ziet dat de enorme druk van de techlobby deze landen ertoe dwingt zich publiekelijk uit te spreken tegen reguleren van foundational models”, zegt Europees parlementslid Kim van Sparrentak (GroenLinks). „Hiermee zetten ze de hele AI-wet op het spel.”
Economische kans
Sinds chatbot ChatGPT een jaar geleden algemeen beschikbaar werd, hebben met name Chinese en Amerikaanse techbedrijven miljarden dollars geïnvesteerd in AI-technologie. Deze bedrijven beschouwen artificiële intelligentie als de grootste economische kans sinds de opkomst van het internet.
Overheden zien intussen grote risico’s in de nieuwste generatie AI-systemen, taalmodellen die met grote hoeveelheden data worden getraind. Deze systemen worden onder meer gebruikt om nepnieuws en deepfake-porno te maken, stemmen te klonen en cyberaanvallen uit te voeren. Ook dreigen miljoenen banen verloren te gaan van mensen die nu werk verrichten dat straks een computer kan doen.
Lees ook Hoe ziet de wereld er in 2040 uit als we AI zonder regulering toelaten?
Voor bedrijven die deze technologie ontwikkelen, zijn er nauwelijks regels. Experts pleiten onder meer voor verplichte veiligheidstesten, onafhankelijk toezicht en een verbod op stemklonen of deepfake-technologie. De techbedrijven vrezen dat te strenge regulering leidt tot een rem op innovatie.
Plotseling andere positie
De onderhandelingen over de AI Act lopen al sinds april 2021, toen de Europese Commissie een eerste voorstel presenteerde. De wet was bijna af, maar bij de komst van ChatGPT groeide de wens ook deze modellen erin op te nemen. Daarmee hoopte vooral het Europarlement op een bredere wet die ook nieuwe, krachtige systemen als GPT van OpenAI kon reguleren.
Afgelopen mei stemde het Europees Parlement over zijn inzet voor de nieuwe wet, waarbij onder meer verboden werden afgesproken op gezichtsherkenning en criminaliteits- en fraudevoorspellingen met AI. Makers van foundational models zouden aan strikte eisen moeten voldoen op het gebied van transparantie van gebruikte data en veiligheidstesten van hun systemen.
Eind oktober leken de lidstaten, die samen met het Europarlement de definitieve wet bepalen, de plannen nog te onderschrijven, maar in november veranderde dat. De Europese nieuwssite Euractiv onthulde dat tijdens een vergadering begin november Italië, Duitsland en Frankrijk tot frustratie van de andere landen plotseling een andere positie innamen. De vergadering eindigde twee uur eerder dan gepland.
Serieuze zorgen
Achter de schermen speelde met name het Franse AI-bedrijf Mistral hierbij een belangrijke rol. De bemoeienis van dit bedrijf begon vlak voor de zomer, zegt Bram Vranken van Corporate Europe Observatory, een ngo die lobby-activiteiten in kaart brengt. Hij deed onderzoek naar de beïnvloeding van de AI Act door Big Tech.
In juni uitten tientallen Europese topbestuurders van grote bedrijven, zoals Siemens en Heineken, in een ingezonden brief aan Europese politici hun „serieuze zorgen” over de AI Act. Zij vreesden „verlies aan concurrentiekracht en technologische soevereiniteit”. De brief werd mede opgesteld door Cédric O, mede-oprichter van Mistral en voormalig minister voor Digitale Economie onder de Franse president Emmanuel Macron.
Een maand later opende Mistral een lobbykantoor in Brussel. En in oktober ontmoetten Frankrijk, Italië en Duitsland elkaar voor een AI-top in Rome. De Duitse minister van Economie Robert Habeck, die bekendstaat om zijn goede contacten met start-ups, sprak zich na afloop van die top uit als een voorstander van „innovatievriendelijke regulering” van AI.
Lees ook ‘Als de overheid niet snel ingrijpt, gaan we in de komende twaalf maanden de consequenties voelen’
Jonas Andrulis, topman van het Duitse AI-bedrijf Aleph Alpha, vindt bij de Duitse minister regelmatig „een luisterend oor”, aldus lobbyspecialist Vranken. Toen Aleph Alpha in november een nieuwe investeringsronde bekendmaakte, ter grootte van 500 miljoen dollar, was Habeck daarbij een van de genodigden. Na afloop noemde hij Aleph Alpha „een ongelofelijk succesverhaal”.
Eurocommissaris Thierry Breton (Interne Markt) zei dinsdag tijdens een overleg met EU-ministers dat de AI Act is omgeven met „heel veel lobby”, aldus Breton. „We zijn gewend aan Big Tech, maar we zien nu ook veel kleine bedrijven hard lobbyen.” Daarbij doelde hij onder meer op Mistral en Aleph Alpha.
Of de techlobby erin is geslaagd de nieuwe EU-wetgeving af te zwakken, zal waarschijnlijk de komende dagen blijken. „Deze week ligt er veel druk op het bereiken van een akkoord op de belangrijkste punten”, zegt Europees Parlementslid Van Sparrentak. „Met een beetje mazzel stemmen we in februari of maart over de deal.”
Leeslijst
