Te weinig, te veel, te vies – water staat onder druk

Als het IPCC-rapport van afgelopen maandag één ding laat zien, dan is het wel dat door klimaatverandering de mondiale watervoorziening ernstig in gevaar komt. Op sommige plekken dreigen grote tekorten, op andere zullen door extreem weer meer overstromingen voorkomen. Veel water is bovendien te vuil.

Je zou verwachten dat er genoeg water is op de planeet, maar zoetwater is een schaars goed. Maar liefst 97,5 procent van al het water op aarde is te zout voor consumptie. En van die resterende 2,5 procent zit 70 procent vast in gletsjers en poolijs. Blijft over: ruim 30 procent grondwater, inclusief moerassen en permafrost, en nog 0,3 procent water in rivieren en meren.

Voor de productie van een spijkerbroek en een T-shirt is 20.000 liter water nodig

Wie zich realiseert dat voor één kop koffie zo’n 140 liter water nodig is, en voor de productie van bijvoorbeeld een spijkerbroek met een T-shirt samen ongeveer 20.000 liter, begrijpt dat waterschaarste een steeds groter risico vormt in een wereld met een groeiende bevolking, toenemende consumptie, en een snel opwarmend klimaat. Op dit moment leven ongeveer 200 miljoen mensen in gebieden met een gemiddelde temperatuur van meer dan 29 graden Celsius. Over een halve eeuw zijn dat er meer dan 1 miljard. De behoefte aan water in die gebieden zal snel toenemen.

Onuitputtelijke bron

Toch wordt water in veel landen nog steeds gezien als een vanzelfsprekendheid. Grondwater lijkt een onuitputtelijke bron. Niet voor niets heeft het meer dan veertig jaar geduurd voordat deze week bij de Verenigde Naties in New York voor de tweede keer in de geschiedenis een grote waterconferentie wordt gehouden. Nederland is op verzoek van de Verenigde Naties de organisator, samen met Tadzjikistan, een land dat als het over water gaat in veel opzichten het tegenovergestelde is van Nederland: het ligt niet aan zee, er ontspringen veel rivieren, er zijn grote watertekorten en veel mensen hebben onvoldoende toegang tot veilig drinkwater. Doel van de conferentie is water hoger op de internationale agenda te plaatsen.

Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft, op verzoek van ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de mondiale waterrisico’s (en mogelijke oplossingen) in kaart gebracht. Volgens het rapport, getiteld The Geography of Future Water Challenges – Bending the Trend, is de manier waarop nu water wordt gebruikt onhoudbaar. Er wordt veel water verspild. Jaarlijks sterven bijna een miljoen mensen aan de gevolgen van watervervuiling. Extreem weer, dat meestal verband houdt met droogte, overstromingen of zware neerslag, maakt ieder jaar duizenden slachtoffers en leidt tot miljardenschade.

Sanitaire voorzieningen

Als de mensheid zo doorgaat worden de duurzame ontwikkelingsdoelen die de VN voor 2030 heeft afgesproken niet gehaald. Volgens die doelen zou iedereen aan het einde van dit decennium toegang moeten hebben tot schoon drinkwater en acceptabele sanitaire voorzieningen. Maar de verwachting is dat tegen die tijd 1,6 miljard mensen een tekort hebben aan veilig drinkwater en 1,9 miljard mensen geen toegang tot basis hygiëne.

In 2030 hebben 1,6 miljard mensen onvoldoende toegang tot veilig drinkwater

Nu al woont ruim de helft van de wereldbevolking in steden, dat aantal zal snel toenemen en die verstedelijking vormt een grote uitdaging voor de beschikbaarheid van voldoende water. Mensen die leven in kustgebieden en delta’s krijgen met meer bedreigingen te maken, zowel door zeespiegelstijging, als door bodemdaling, verzilting van grondwater en minder water en sedimenten die via rivieren worden aangevoerd uit het achterland.

Volgens de onderzoekers kunnen de waterrisico’s fors dalen. Maar daarvoor is ambitieuzer beleid nodig. Waterinfrastructuur moet het uitgangspunt vormen voor ruimtelijke ontwikkelingen. En er is veel meer internationale samenwerking nodig. Of het nu gaat om een rechtvaardige verdeling van water om conflicten te voorkomen, om afspraken over de omgang met rivieren die door verschillende landen stromen, of om de bouw van stuwdammen die stroomafwaarts een grote invloed hebben op de leefomgeving.

Meer toegang tot drinkwater , maar onvoldoende

Gebruik van te veel grondwater leidt tot bodemdaling

Landbouw en bedrijven kunnen nog veel water besparen

Arme landen vaker slachtoffer van zware overstroming

Dammen belemmeren de doorstroom van sedimenten, waardoor erosie dreigt