Roekeloos, onopzettelijk of welbewust? Wat wist Boris Johnson van de borrels op 10 Downing Street?

Bij het afscheid van een medewerker grapte Boris Johnson dat het „de meest unsocially distanced bijeenkomst” van het land moest zijn. Volgens getuigen stond de staf „vier tot vijf rijen” dik in de hal van 10 Downing Street. Toch verklaarde Boris Johnson later in het Lagerhuis dat „altijd alle richtlijnen gevolgd zijn” in zijn ambtswoning.

Heeft ex-premier Boris Johnson het Britse Lagerhuis misleid, tijdens en na de coronacrisis? Wist hij dat vrijdagmiddagborrels vaste prik waren voor zijn staf, terwijl hij in het parlement volhield dat iedereen zich aan de regels hield? Dat hijzélf zich aan de regels hield? Woensdagmiddag houdt een parlementaire onderzoekscommissie een langverwachte hoorzitting met Johnson waarin de vraag centraal staat of hij heeft gelogen in het Lagerhuis. En als dat zo is, of dat „roekeloos, onopzettelijk of welbewust” is geweest.

De conclusies die de commissie aan deze zitting verbindt, kunnen Johnsons politieke toekomst maken of breken. Want hoewel hij in juni vorig jaar aftrad als premier, nadat voor de zoveelste keer de werkelijkheid anders in elkaar bleek te zitten dan hij had gezegd, zien zijn aanhangers hem nog altijd graag terugkeren als partijleider én als premier. Als een kat met negen politieke levens.

Schending ‘overduidelijk’

Met hulp van een clubje advocaten heeft Johnson, inmiddels gewoon lid van het Lagerhuis, zich grondig voorbereid op de zitting, die zo’n vier uur zou gaan duren en waarin hij onder ede staat. Dinsdag werd zijn schriftelijke verweer aan de Lagerhuis-commissie openbaar. Johnson accepteert daarin dat het parlement „was misleid” door zijn verklaringen dat er geen coronaregels waren geschonden in de ambtswoning, maar dat dat kwam omdat hij zelf oprecht dacht dat het waar was. Hij zou pas later van de borrels hebben gehoord – van bewuste misleiding „zou ik nooit hebben durven dromen”, schrijft hij.

Lees ook dit profiel bij het vertrek van Johnson als premier

Ook heeft Johnson kritiek op de onderzoekscommissie zelf. Hij noemt hun beweringen „vooringenomen” en „buitengewoon selectief”. Hij doelt hiermee op de voorlopige conclusies van de commissie, die begin deze maand naar buiten kwamen. De commissie stelt daarin vast dat Johnson het Lagerhuis op meerdere momenten „misleid kan hebben” en dat hun bewijs „sterk suggereert dat het overduidelijk voor Johnson moest zijn” dat regels werden geschonden op bijeenkomsten waar hij zelf bij was. En dat dus zijn verklaringen in het Lagerhuis niet klopten.

De commissie citeert onder meer WhatsApp-berichtjes van de directeur communicatie, die schrijft aan een andere ambtenaar dat hij „worstelt een uitleg te vinden hoe dit binnen de regels valt”. Dit ging over een bijeenkomst waar Johnsons vrouw Carrie en een groep ambtenaren de premier op zijn verjaardag verrasten met taart, in juni 2020, toen er nog volop regels golden voor afstand houden. Johnson kreeg voor die bijeenkomst later ook een boete opgelegd.

Ook de zeven leden van de onderzoekscommissie hebben de sessie van woensdag grondig voorbereid en geoefend met rollenspellen. Ze staan onder grote druk. Vertrouwelingen van Johnson trekken de onafhankelijkheid van de voorzitter in twijfel, Harriet Harman, die zich vorig jaar op sociale media kritisch uitliet over Johnsons rol in ‘Partygate’ en dus vooringenomen zou zijn. En de vier Conservatieve leden van de commissie krijgen vanuit kamp-Johnson te horen dat ze zich beter kunnen terugtrekken en niet moeten willen meewerken aan deze „heksenjacht”.

Schorsing mogelijk

De commissie deelt uiteindelijk – dit kan weken duren – haar bevindingen met het Lagerhuis. Als zij vaststelt dat Johnson het parlement inderdaad heeft misleid, komt ze ook met advies over een gepaste sanctie. Is dat een schorsing van langer dan tien dagen, en het Lagerhuis neemt die aanbeveling over, dan volgt automatisch een petitie over de vraag of er tussentijdse verkiezingen moeten komen in Johnsons kiesdistrict, Uxbridge en Ruislip in het westen van Londen. Slechts 10 procent van de inwoners van zijn district hoeft die petitie te ondertekenen om tussentijdse verkiezingen af te dwingen.

Twee derde van de Britten vindt dat Johnson, als misleiding wordt vastgesteld, maar beter kan aftreden als Lagerhuislid

Dit, terwijl de Conservatieve Partij net vorige week bevestigde dat Johnson bij de komende verkiezingen weer kandidaat is voor Uxbridge en Ruislip. Hij zou zich ook mogen kandideren voor de tussentijdse verkiezing, maar een verlies daarbij zou een grote zeperd voor hem zijn, eentje waarvan herstel maar moeilijk is voor te stellen. Hoe dan ook vindt twee derde van de Britten dat Johnson, als zijn misleiding wordt vastgesteld, maar beter zelf kan aftreden als Lagerhuislid.

Voor huidig premier Rishi Sunak en de Conservatieve Partij is de hoorzitting en al het nieuws eromheen een pijnlijke trip down memory lane. Sunak kreeg vorig jaar ook een boete voor zijn aanwezigheid bij de verjaardag van Johnson, al zou hij niet vooraf van de verrassing hebben geweten.

Nu zegt Sunak dat de parlementariërs van de Conservatieve Partij bij een eventuele stemming over Johnsons schorsing niet gehouden zijn aan fractiediscipline. Het is een kwestie voor het Lagerhuis, niet voor de regering, zei hij. Maar daar neemt hij de schijnwerpers op een voorganger die coronaregels aan zijn laars lapte niet mee weg. De zitting woensdag wordt live uitgezonden op tv en zal vast ook Johnsoniaanse flair bevatten. Eén troost voor Sunak: de meeste Britten zien een terugkeer van Johnson niet zitten en vinden hém betrouwbaarder.

Dit artikel is dinsdag om 17.00 uur geactualiseerd naar aanleiding van de openbaarmaking van het schriftelijke verweer van Johnson.