Tactiek en basiself: zo duidelijk als bij dit Oranje was het zelden

Nog voor Louis van Gaal ‘ja’ zei tegen de vraag van het KNVB-bestuur – wil je weer bondscoach worden? – belde hij met tien kernspelers. Van Gaal wist dat zij eerder tégen hem hadden gepleit. Ze vonden dat ze een volwassen groep vormden, die veel eigen verantwoordelijkheid aankon en daar paste geen Louis van Gaal bij, een man tenslotte die controle wil tot in het kleinste detail.

In het gesprek met Virgil van Dijk, aanvoerder van Oranje, bleek al snel dat Van Gaal zeer welkom was. Het Nederlands elftal had net een mislukt EK achter de rug onder leiding van Frank de Boer (uitgeschakeld in de achtste finale tegen Tsjechië). De spelers vonden vooral dat De Boer niet duidelijk genoeg was geweest in zijn communicatie en speelwijze. Dus ja, nu was de keuze voor Van Gaal wel begrijpelijk.

Op de schop

En duidelijk was Van Gaal. Meteen. Het tactische plan van Oranje? Dat zou op de schop gaan. Volgens Van Gaal was deze groep spelers niet goed genoeg om klassiek Nederlands 4-3-3 te spelen. Nee, het moest 3-4-3 worden. Of, de keeper meegerekend zoals Van Gaal steevast doet: 1-3-4-3. In detail: een keeper, drie centrale verdedigers, twee ‘wingbacks’ die de flanken bespelen, drie centrale middenvelders, twee aanvallers.

Van Dijk was het er niet mee eens. Hij vond wél dat de selectie 4-3-3 kon spelen. Dat zei hij tegen Van Gaal, en later ook gewoon tegen journalisten. Want het hoeft toch geen geheim te zijn dat er een volwassen discussie wordt gevoerd over de speelwijze van Nederlands belangrijkste voetbalteam?

Niet dat het trouwens een werkelijke discussie was. Wie gelijk zou krijgen stond vast. Louis van Gaal natuurlijk. De eerste paar WK-kwalificatiewedstrijden onder zijn leiding veranderde hij nog niets. Hij zag dat er een hoop misging op het veld en hoopte maar dat zijn ploeg het zou redden, kwalificatie voor het WK in Qatar. Dat lukte, uiteindelijk na een 2-0 thuiszege tegen Noorwegen.

Lees ook: het NRC-interview met Louis van Gaal, voorafgaand aan het WK in Qatar. ‘De mens is van nature zwak.’

Daarna werd alles anders. Wie een datum wil, kan 26 maart 2022 noteren. Nederland – Denemarken (4-2), de oefenwedstrijd waarin de contouren zichtbaar werden van het Oranje dat deze maandag het WK in Qatar begint tegen Senegal. Het centrale blok met drie verdedigers, de wingbacks, het duo Steven Bergwijn – Memphis Depay voorin. De regisseursrol van Frenkie de Jong, die de mogelijkheid kreeg om uit te zakken richting verdediging en zo het spel van Oranje kon vormgeven. Het was er die wedstrijd allemaal al. Toen al werd voormalig aanvoerder Georginio Wijnaldum gepasseerd door Van Gaal – hij zou later helemaal niet meer worden geselecteerd en raakte ook nog zwaar geblesseerd.

Sinds een week is de selectie van het Nederlands elftal weer bij elkaar. De spelers konden nog maar een paar dagen trainen in Doha, Qatar. Maar om te zeggen dat de voorbereiding zo kort is… Nee. Die is in feite al meer dan een half jaar bezig. Elke keer als Oranje zich verzamelde in Zeist werd geslepen aan het WK-systeem. De spelers kregen er langzaamaan vertrouwen in. Wat hielp was dat er sinds zijn hernieuwde aantreden nooit werd verloren onder Van Gaal. Ook in de pers is – misschien wel voor het eerst in decennia – géén discussie over de vraag of Oranje niet toch 4-3-3 moet spelen. Zelfs Virgil van Dijk ging om, hoewel nog altijd met een slag om de arm. „Voor nu is dit zeker goed”, zei hij deze week in een interview met Voetbal International.

‘Leveren’

De speelwijze kent op papier dus weinig geheimen. En dat geldt eigenlijk ook voor de basisspelers. Zelden was het Nederlands elftal zo’n open boek. De verdediging, inclusief wingbacks, lijkt vast te staan: Denzel Dumfries, Jurriën Timber, Virgil van Dijk, Nathan Aké, Daley Blind. Op het middenveld speelt sowieso Frenkie de Jong, en hoogstwaarschijnlijk ook Cody Gakpo. Voorin zijn Depay en Bergwijn nog altijd het beoogde duo – al zal Memphis tegen Senegal niet starten omdat hij terugkomt van een blessure en worden vervangen door Vincent Janssen.

De vraagtekens? De plek naast Frenkie de Jong. Die wordt óf door Steven Berghuis ingevuld, óf door Teun Koopmeiners.

In vorm zijn’ heeft Louis van Gaal voor dit toernooi omgedoopt tot ‘leveren’

Louis van Gaal maakt altijd een groot punt van ‘in vorm zijn’, maar heeft dat voor dit toernooi omgedoopt tot ‘leveren’. En nog specifieker: ‘leveren’ in Oranje. Het lijkt een wat wankele manier om zijn basisteam te rechtvaardigen. Want Daley Blind belandde bij Ajax de laatste wedstrijden op de bank, omdat hij uit vorm raakte. Bij Oranje speelt hij. Want: geleverd in het Nederlands elftal. Sterker nog: Van Gaal zei dit weekend in NRC nog dat hij juist blij is dat Blind op de reservebank wat rust heeft gehad voor het WK.

Openstaande kwestie

Als het over de laatste openstaande kwestie gaat – de doelman – is het helemaal een merkwaardige redenering. Jasper Cillessen en Mark Flekken kunnen goede statistieken overleggen bij hun clubs. Cillessen heeft volgens Van Gaal in Oranje wél altijd ‘geleverd’, maar toch werden beide doelmannen thuisgelaten. Remko Pasveer en Justin Bijlow zijn volgens de bondscoach niet zo in vorm, maar mochten wel mee naar Qatar.

Blijft er nog één keeper over. De meest onwaarschijnlijke van allemaal, die tijdens de training in Doha zondag meedeed in een partijvorm met de beoogde basiself. Andries Noppert, keeper van SC Heerenveen. Leverde híj dan in het Nederlands elftal? Dat is onduidelijk. Noppert (28) speelde nog nooit voor Oranje. Maar de 2.03 meter lange Fries, die pas vorig jaar doorbrak bij Go Ahead Eagles, wordt verrassend genoeg wel genoemd als de belangrijkste kandidaat om in het openingsduel tegen Senegal in het doel te staan van het Nederlands elftal.