Ja, benadrukte André Cats, technisch directeur van NOC-NSF, nog maar eens: Nederland wil bij de beste tien sportlanden van de wereld horen. De zogenoemde ‘top 10-ambitie’ wordt niet losgelaten, vertelde Cats maandagavond tijdens de algemene ledenvergadering van de sportkoepel op Papendal.
Maar medailles winnen is niet langer de enige pijler onder het beleid van NOC-NSF, bleek uit de plannen voor de zogeheten topsportstrategie die na 2025 in praktijk gebracht moet worden. De sportkoepel wil naast „resultaten boeken” ook meer aandacht voor de maatschappelijke waarde van sport en topsporters genereren.
In 2010 werd de top 10-ambitie leidend bij NOC-NSF, onder de vorige technisch directeur Maurits Hendriks, en Cats noemde het „volstrekt normaal” om die na drie olympische cycli tegen het licht te houden: „Zitten we op de goede weg, moet het hier en daar anders, beter, scherper? Daar zijn we nu volle bak mee bezig.”
Gefronste wenkbrauwen
De top 10-ambitie was deze zomer opeens in het nieuws. Bij een NOC-NSF-bijeenkomst in juli, waarin werd gemarkeerd dat de Olympische Spelen van Parijs nog slechts een jaar weg waren, ontstond ruis. Wilde NOC-NSF die doelstelling wel vasthouden?
Op de bijeenkomst werd een filmpje vertoond, gemaakt door NOC-NSF, waarin sporters aandacht vragen voor ‘de verhalen achter de medailles’. Chef de mission Pieter van den Hoogenband haakte daar later die dag voor de camera van de NOS op in: „Het gaat straks om de verhalen, niet om de medailles”. En: „Dat medailleklassement, ik geloof het allemaal wel.”
Het leidde in eerste instantie tot gefronste wenkbrauwen in de sportwereld. Sommige sporters vroegen zich af of hun ambities om een olympische podiumplaats te halen opeens minder belangrijk waren. „Als je laatste wordt kun je wel een goed verhaal hebben, maar dan komt het wel iets minder goed over dan als je het goed doet. Het doel is goud”, reageerde roeister Karolien Florijn, de regerend wereldkampioene in de skiff, in juli tegen de NOS.
Dat was niet wat NOC-NSF had willen zeggen. Op Radio 1 probeerde Cats al snel het beeld te repareren. „Dat medailles niet meer van belang zouden zijn, is bezijden de waarheid”, zei hij. Intern was er dan ook weinig verwarring: sportbonden wisten dat de ambitie niet was losgelaten. Maar bij de buitenwereld bleek dit beeld hardnekkiger.
Toch is het wel degelijk zo dat de sportkoepel onder de vorig jaar aangetreden Cats de koers wil verleggen: weg van enkel aandacht voor het medailleklassement. Om te beginnen vanwege meerdere gevallen van grensoverschrijdend gedrag in de sport. De Spelen van Tokio, in 2021, waren met een zevende plek in het klassement de meest succesvolle ooit voor Nederland (met 36 medailles, waaronder tien gouden), maar bijvoorbeeld de gouden medaille van de hockeyvrouwen was volgens Cats niet „glanzend” omdat de sfeer in het team door veel speelsters als heel onprettig werd ervaren.
Lees ook dit onderzoekverhaal van NRC uit 2022 over de prestatiecultuur bij de hockeyvrouwen
Het moet niet alléén om prestaties gaan, topsporters zijn ook mensen, zegt ook Inge Janssen, voorzitter van de atletencommissie. „En het is belangrijk dat NOC-NSF dat naar topsporters én de buitenwereld communiceert. Anders kan dat negatieve gevolgen hebben.” Als voorbeeld noemt Janssen dat de afgelopen jaren op veel trainingslocaties van Nederlandse topsporters doeken hingen met de tekst ‘Medaillefabriek’. Verschillende atleten beklaagden zich daarover. „Ze voelden zich als een radertje in een machine, niet als een volwaardig topsporter of mens”, zegt Janssen. De doeken zijn nu verdwenen.
NOC-NSF wil meer „soorten prestaties” dan alleen medailles gaan „eren”, zegt een woordvoerder van de sportkoepel in een toelichting. „Soms is een vijfde plaats ongekend en boven verwachting. Wat we zichtbaar willen maken is dat het óók gaat om de weg ernaartoe. Daar mag ook aandacht voor zijn.”
Waar een veilig topsportklimaat lang op de voorgrond stond – vorig jaar was dat het hoofdonderwerp van de speech van Cats op de ledenvergadering – legde de sportkoepel maandag vooral veel nadruk op het nut van topsport voor de samenleving.
In de topsportstrategie 2025+, het beleid dat na de Spelen in Parijs van kracht moet worden, komen er naast „betekenisvolle en mondiale prestaties” twee pijlers bij: het nut dat (oud-)topsporters hebben in de samenleving, en de ‘inspiratie’ die topsport aan Nederland kan bieden. „We kunnen trots zijn op de topsport die we hebben, maar we willen nog beter, met nog meer draagvlak”, zei Cats.
Betere begeleiding
NOC-NSF wil (oud-)topsporters beter gaan begeleiden richting hun maatschappelijke carrière. Volgens de sportkoepel is dat zowel goed voor sporters als de maatschappij. „Sporters zijn fijne, zelfstandige mensen die professioneel zijn en de samenleving kunnen verrijken na hun topsportcarrière”, zei Cats. Nu al geeft NOC-NSF voor gestopte topsporters een getuigschrift af als ze die nodig hebben, maar er zou nog meer ondersteuning moeten komen, zodat sporters zich al tijdens hun topsportjaren kunnen voorbereiden op hun maatschappelijke loopbaan.
Lees ook een interview met oud-coach en chef de mission Charles van Commenée: ‘Coaches durven niet meer te doen wat nodig is’
Topsporters kunnen „met hun prestaties Nederland inspireren om het land mooier te maken”, aldus de technisch directeur tijdens de ALV. Daarbij wees Cats naar alle kennis bij TeamNL, zoals de olympische afvaardigingen van Nederland genoemd worden, die ook relevant kan zijn buiten de sport. „We kunnen Nederland helpen op medisch gebied, qua kennis over voeding, psychologie, krachttraining en coaching.”
Het streven om maatschappelijk van waarde te zijn is ook nodig om de topsport in Nederland vooruit te helpen, zei Cats. „Als je niet zichtbaar bent als topsport, wat is dan je relevantie?”
De technisch manager wees op de „schaarste” aan middelen voor de topsport en pleitte ervoor om op zoek te gaan naar andere inkomstenbronnen dan het geld van de overheid (52,3 miljoen euro) en de loterijen (46 miljoen euro) dat NOC-NSF jaarlijks ontvangt. In die zoektocht naar andere geldstromen kan het helpen als TeamNL duidelijk ‘waarde toevoegt’ aan de Nederlandse samenleving.
Hoe dat allemaal concreet vormgegeven gaat worden, en wat de nieuwe doelstellingen van NOC-NSF gaan betekenen voor de sportbonden en het geld dat zij ontvangen, is nog onduidelijk. De plannen die Cats maandag presenteerde, worden de komende maanden verder uitgewerkt. Op de eerstvolgende ledenvergadering van de sportkoepel, in mei 2024, mogen de bonden erover stemmen.
Correctie (22 november 2023): In een eerdere versie van dit artikel werd André Cats per abuis verkeerd geciteerd. Er stond: „Als je niet zichtbaar bent als topsporter, wat is dan je relevantie?” Maar het moet zijn: „Als je niet zichtbaar bent als topsport, wat is dan je relevantie?”. Hierboven is dat aangepast.
