Solidariteit van Oost-Europese boeren met Oekraïne neemt af

Geblokkeerde grensovergangen in Bulgarije, trekkerprotesten in verschillende Poolse steden en in de Roemeense hoofdstad trokken boeren vrijdag naar het kantoor van de Europese Commissie met één belangrijke boodschap op hun protestborden: „Straf onze solidariteit niet af”. Ook Midden- en Oost-Europa kennen sinds dit weekend hun boerenprotesten en dat vanwege het Oekraïense graan dat deze landen overspoelt.

Boeren in die landen vrezen slachtoffer te worden van de toegenomen Oekraïense graanexporten. Nu het Oekraïense graan niet meer naar Rusland wordt geëxporteerd en de handel via de Zwarte Zee ernstig belemmerd wordt door de aanwezigheid van oorlogsschepen, zeemijnen en de blokkade van havens, belandt het Oekraïense graan op de markt in de naburige landen.

En dat is tegen de afspraken in. Vorig jaar mei introduceerde de Europese Commissie een actieplan om de export van landbouwgoederen uit Oekraïne te stimuleren, via doorvoerlanden als Polen. Via deze ‘solidariteitscorridors’ zou het Oekraïense graan niet concurreren met Europese landen, maar rechtstreeks worden geëxporteerd naar het Afrikaanse continent en het Midden-Oosten.

Maar nu blijkt dat het graan ook op de lokale markt verschijnt van de naburige landen. Silo’s raken vol met Oekraïens graan en boeren vrezen dat de prijzen kelderen. Het Roemeense ministerie van Landbouw becijferde eerder deze maand dat Polen, Roemenië, Hongarije, Bulgarije en Slowakije samen ruim 400 miljoen euro aan inkomsten gaan missen door de instroom van Oekraïens graan. Terwijl de Europese Commissie zo’n 50 miljoen euro aan steunmaatregelen heeft aangekondigd.

De Poolse minister van Landbouw Henryk Kowalczyk, die vorige week is afgetreden

Foto Janek Skarzynski/AFP

Het kostte de Poolse minister van Landbouw, Henryk Kowalczyk, vorige week woensdag zelfs zijn baan. Hij kreeg het niet voor elkaar de Poolse boeren tevreden te stellen, een groep kiezers die erg belangrijk is voor regeringspartij PiS (Recht en Rechtvaardigheid) in de verkiezingen die komend najaar worden gehouden.

Op de dag van Kowalczyk’s ontslag flaneerden duizenden Polen met Oekraïense vlaggen door het oude centrum van Warschau om de Oekraïense president Volodymyr Zelensky te verwelkomen – en zagen zij hoe hij de hoogste Poolse onderscheiding kreeg. Maar eenmaal achter gesloten deuren kregen Polen en Oekraïne het die dag niet voor elkaar een oplossing te vinden voor de ontstane problemen.

‘Verraders! Dieven!’

In Poolse steden protesteren de boeren al weken. Met hun trekkers blokkeren ze dagelijks toegangswegen in grenssteden, scanderen ze leuzen als „Verraders! Dieven! Judassen!” en delen ze gratis aardappelen uit aan bewoners om hen te overtuigen van hun argumenten.

Voorman Michal Kolodziejcak, van de boerenbeweging AGROunia, zei eerder deze maand tegen de Poolse krant Rzeczpospolita dat landbouwminister Kowalczyk Poolse boeren heeft „verraden en bedrogen”, omdat hij zou hebben geweten dat te veel Oekraïens graan de Poolse markt bereikte. Maar het ontslag van de minister lost niks op, aldus Stanislaw Barna, die namens de boeren de protesten leidt in de Duits-Poolse grensstad Szczecin namens vakbond Solidariteit: „Politiek is voor politici, wij willen oplossingen.”

De boeren willen dat de importheffingen op Oekraïense landbouwproducten weer heringevoerd worden en er een verbod komt op verkoop van Oekraïens graan in de doorvoerlanden. De gedupeerde landen willen vooral extra subsidies vanuit de EU voor de aanleg van betere infrastructuur en ‘humanitaire’ opkoop van hún graan, blijkt uit een brief die de vijf leiders van Polen, Roemenië, Bulgarije Slowakije en Hongarije eind maart stuurden aan Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie.

Lees ook dit interview over de graandeal tussen Oekraïne en Rusland

Afgelopen vrijdag kwam er alsnog een nieuwe deal tussen Polen en Oekraïne. De nieuwe Poolse landbouwminister, Robert Telus, kondigde aan dat er een tijdelijke importstop komt op Oekraïens graan. Daarbij waarschuwde hij andere Europese landen, met het oog op de aankomende graanoogst die vanaf juni begint: „De graankwestie is niet alleen een probleem voor Polen, maar voor heel Europa.”

Ondanks de nieuwe tijdelijk deal tussen Polen en Oekraïne, lijkt de rust in Polen nog niet teruggekeerd. Na een tweedaagse rustperiode tijdens Pasen, een van de belangrijkste feestdagen in het land, kondigden de boerenbewegingen aan dinsdag weer door te gaan met de demonstraties.