‘Scheetbelasting’ voor koeien? Nieuw-Zeelandse boeren zijn woedend op hun regering

Hij zit tot zijn schouder in het gips, maar zuivelboer Stu Muir (52) loopt energiek rond op zijn erf. Tijdens een potje rugby scheurde zijn bicepspees van het bot. Maar zijn 540 koeien moeten toch tweemaal per dag worden gemolken. „Ik werk elke dag. Ook nu mijn vleugels gekortwiekt zijn”, zegt hij opgewekt.

Muir heeft vlammend rood haar en draagt een groene Maori-ketting, een hei-tiki, om zijn nek. Zijn Schotse voorouders kwamen in de 19de eeuw naar Nieuw-Zeeland. In 1890 kocht zijn overgrootvader dit stuk land van 200 hectare voor zijn zoon. „Mijn grootvader was een flierefluiter, hij werd hier als straf naartoe gestuurd om het land te ontginnen en te leren wat werken is”, zegt hij lachend.

Hij is de vijfde generatie die koeien houdt in de heuvels van Aka Aka in de regio Waikato op het Noordereiland. De regio, ooit het decor van de beroemde Lord of the Rings-films, staat bekend om de vele boerderijen, koeien en schapen.

De agrarische sector is verantwoordelijk voor bijna de helft van de uitstoot van broeikasgassen als methaan

Muirs boerderij is een van de ruim 50.000 in Nieuw-Zeeland. Viervoeters zijn hier in de meerderheid. Op een bevolking van vijf miljoen mensen zijn er 26 miljoen schapen en tien miljoen koeien. Samen zijn zuivel, vlees en wol goed voor ruim de helft van de export van het land. Nieuw-Zeeland is ook de grootste exporteur van zuivel ter wereld. Maar die overvloed heeft een prijskaartje. De agrarische sector is verantwoordelijk voor bijna de helft van de uitstoot van broeikasgassen zoals methaan, veroorzaakt door de scheten, boeren en uitwerpselen van het vee.

Die uitstoot moet fors naar beneden. Nieuw-Zeeland wil klimaatneutraal zijn in 2050, de uitstoot van methaan moet voor 2030 met 10 procent omlaag. Daarom wil de regering van premier Jacinda Ardern boeren vanaf 2025 belasting laten betalen over de uitstoot van broeikasgassen op hun land. Ook de uitstoot van stikstof wordt belast.

Volgens Ardern is het een ‘wereldprimeur’. Als het plan wordt ingevoerd, is Nieuw-Zeeland het eerste land waar boeren worden belast voor hun uitstoot. De opbrengst gaat naar onderzoek naar duurzamere landbouw en veeteelt. Begin volgend jaar komt het wetsvoorstel.

Tractors

Al zeker twintig jaar lang wordt in Nieuw-Zeeland gedebatteerd over het belasten van landbouwemissies. In de vroege jaren 2000 probeerde voormalig premier Helen Clark een ‘scheetbelasting’ in te voeren. Dat stuitte op hardnekkige oppositie, woedende demonstranten trokken in tractors naar het parlement in Wellington. Uiteindelijk werd het plan gedumpt.

Maar de discussie bleef de kop opsteken. Omdat duidelijk was dat uitstoot belast zou gaan worden en de sector betrokken wilde zijn bij de totstandkoming van de wetgeving werd een samenwerking tussen boeren, Maori en regering opgezet. Onder de naam He Waka Eke Noa – vrij vertaald uit het Maori ‘we zitten allemaal in hetzelfde schuitje’ – werd onderhandeld over hoe de agrarische sector de uitstoot zoveel mogelijk kan verminderen. Na drie jaar kwam de groep zelf met een voorstel die uitstoot te belasten.

Toch zijn boeren woedend over dit voorstel van de regering dat daarop voortborduurt. De sector wilde invloed kunnen uitoefenen op de hoogte van de belasting, maar daar gaat de regering niet in mee.

„Dit is een gemiste kans, nadat we ons zo welwillend hebben opgesteld”, zegt Muir. Hij zegt dat boeren weten dat er iets moet gebeuren en er ook iets voor over hebben. „Je moet wel een complete idioot zijn als je niet ziet dat klimaatverandering een probleem is. Wij leven er dagelijks mee; droogte, overstromingen. Maar dit plan haalt de hele sector onderuit. Het betekent dat veel boeren failliet gaan.”

Lobbygroep Groundswell NZ stelt dat zo’n 20 procent van boerenbedrijven failliet zal gaan. Een petitie tegen het plan met meer dan 100.000 handtekeningen werd per tractor aangeboden aan de minister. Demonstranten gingen in trekkers de straat op. Belangenverenigingen Dairy NZ en Beef + Lamb vrezen dat boeren met koeien en schapen onevenredig hard geraakt zullen worden.

Klimaatwetenschapper David Hall, verbonden aan de Auckland University of Technology, bestrijdt dat beeld. Nieuw-Zeeland heeft sinds 2008 een emissiehandelssysteem, het tweede land ter wereld dat dit invoerde na de Europese Unie. Aanvankelijk zou het gelden voor alle sectoren, maar na verzet van boeren werd deze industrie tot op heden ontzien. „Boeren hebben daar al jaren niet aan mee hoeven doen, zij zijn meer dan welke andere sector ook betrokken bij de beleidsvorming. Eigenlijk is het een verkapte vorm van subsidie”, zegt hij.

Biodiversiteit

Als het aan de regering ligt kunnen boeren hun uitstoot compenseren door aanplant van bomen. Critici vrezen dat dit het aanplanten van dennenbossen stimuleert, omdat deze bomen gemakkelijk groeien. Maar dat gaat mogelijk ten koste van inheemse bossen. „Boeren moeten juist gestimuleerd worden om de biodiversiteit te behouden, want dat heeft invloed op klimaatverandering”, aldus Hall.

Boer Stu Muir is de aanjager van een succesvol project om de lokale rivier vrij te maken van invasieve soorten. Ook laat hij delen van zijn landgoed verwilderen om de biodiversiteit te stimuleren. „Ik heb meer dan 80.000 bomen geplant en de rivier teruggebracht naar haar oorspronkelijke staat”, zegt hij. „Maar ik krijg er in dit plan van de regering geen enkele erkenning voor.”

Volgens premier Ardern biedt het plan boeren een voorsprong op de internationale markt, omdat ze hun ‘klimaatvriendelijke’ producten duurder kunnen verkopen. Nieuw-Zeelandse boeren zijn volledig afhankelijk van marktwerking nadat in de jaren tachtig bijna alle landbouwsubsidies werden afgeschaft. Het resulteerde in een sector die efficiënter is en een sterke concurrentiepositie heeft.

Onrust

Maar het trok een zware wissel op de boerengemeenschap. Er waren landelijke protesten en de waarde van landbouwgrond kelderde. Muir is bang dat de onrust van de jaren tachtig weer terugkomt. „In die jaren pleegde hier elke week wel een boer zelfmoord”, zegt hij.

De kans is groot dat het plan begin 2023 in de wet wordt verankerd. Het klimaatbeleid van Jacinda Ardern heeft brede steun in het parlement. Maar uit recente opiniepeilingen blijkt dat de steun van de bevolking voor haar regering nog nooit zo laag was. Als er geen akkoord wordt bereikt met de boeren, kan dat invloed hebben op de parlementsverkiezingen van volgend jaar.

Terwijl de zon zakt en de hemel rood kleurt, drinkt Muir een biertje op zijn terras met uitzicht over de weilanden. Af en toe verstoort een van de pauwen op zijn erf de stilte met een schril gekraai. Hij serveert zelfgevangen whitebait (zeebliek), een lokale lekkernij.

Hoewel hij bang is dat de ‘scheetbelasting’ het einde betekent voor zijn boerenbedrijf, kan hij zich niet voorstellen dat hij deze plek ooit verlaat. „De whenua, de moederkoek van mijn kinderen ligt hier begraven”, zegt hij. Whenua betekent zowel ‘placenta’ als ‘land’ in het Maori. Het is traditie om de nageboorte en de navelstreng samen te begraven op het geboorteland van het kind. „We zijn letterlijk verbonden aan dit land.”

In zijn keuken hangt een vergeelde foto van zijn grootvader, tussen zijn koeien en met een pijp in de mond. „Als ik een slechte dag heb, kijk ik graag naar deze foto”, zegt Muir. Zijn ogen worden nat als hij over zijn grootvader vertelt. „Hij straalt puur geluk uit. Hij had zoveel liefde voor het leven, voor dit land. Dat geeft me hoop.”