Russisch schip brengt boodschap na kabelbreuk

Waren de aanslagen op de gasleidingen van Nord Stream alleen maar het openingssalvo in een steeds openlijker gevoerde hybride oorlog tegen Europese kritieke infrastructuur? De vrees neemt toe dat Rusland zal proberen om met sabotageacties te zorgen voor ontwrichting in Westerse samenlevingen. Op die manier zou het land de steun voor Oekraïne ondergraven nu militaire tegenslagen voor het Kremlin zich mede dankzij Westerse wapenleveranties opstapelen.

Lees ook Aanval op Nord Stream blijft zonder heldere vingerafdruk

Westerse marineschepen hielden dit weekend nauwlettend een Russisch schip in de gaten. De Akademik Boris Petrov vertrok afgelopen maandag uit Kaliningrad, op weg naar de Atlantische kustregio van Brazilië, officieel voor wetenschappelijk onderzoek. Van de Petrov wordt echter vermoed dat het schip zich, net als het Russische onderzoeksschip Jantar, voornamelijk bezighoudt met inlichtingenwerk. De Jantar, uitgerust met sonar en mini-onderzeeërs, werd de afgelopen jaren veelvuldig gesignaleerd in de buurt van onderzeese datakabels, onder meer voor de Ierse kust – waar veel (data)kabels lopen die Europa met Noord-Amerika verbinden.

Oorspronkelijk zou de Petrov door Het Kanaal varen, maar afgelopen week verlegde het schip ineens zijn koers naar het noorden, om vaart te minderen in de buurt van Noorse olievelden, meldde een blogger die is gespecialiseerd in Russische scheepsbewegingen.

Vrijdag voer het vervolgens ten zuiden van de Shetland Eilanden, die twee dagen eerder te maken hadden gekregen met storingen in telefonie en dataverkeer nadat een belangrijke glasvezelkabel naar het vasteland van Schotland was beschadigd. Cafégangers bleken woensdagavond bij sluitingstijd hun drankrekening niet te kunnen pinnen, en veel inwoners deden volgens de Scottish Daily Express de volgende dag boodschappen op krediet.

Een paar dagen daarvoor brak een kabel die de Schotse eilandengroep verbindt met de verder naar het noordwesten gelegen Faroer, wat voeding gaf aan de speculatie over mogelijke sabotage. De BBC meldt dat beide kabelbreuken volgens Faeroese Telecom vermoedelijk te wijten zijn aan onvoorzichtige vissersschepen. De Petrov voer zondag verder de Atlantische Oceaan op en vermeed daarbij de gevoelige Britse wateren rond de Hebriden, maar de passage van het schip in de nasleep van de kabelbreuken bij de Shetlands doet vermoeden dat het schip erop uit was een boodschap over te brengen.

‘Vandalisme’

En dan was er nog de kabelbreuk in het Zuid-Franse Aix-en-Provence, even ten noorden van Marseille, die woensdag het dataverkeer tussen Europa, Azië en de Verenigde Staten enige tijd verstoorde. Marseille is een belangrijk knooppunt voor onderzeese internetverbindingen naar Afrika, het Midden-Oosten en Azië. De breuk verstoorde het dataverkeer dat via drie van die kabels loopt.

Lees ook Ook onderzeese internetkabels zijn kwetsbaar voor sabotage

Topman Jay Chaudhry van het cloudsecuritybedrijf Zscaler, dat de getroffen kabel beheert, sprak in een bericht op LinkedIn van „vandalisme”. Foto’s die de Franse internetprovider Free op Twitter plaatste, lieten de schade zien. De politie doet onderzoek naar de vernieling.

Ook in april werden in Frankrijk al verschillende glasvezelkabels doorgesneden. Dat veroorzaakte toen vooral internetstoringen binnen Frankrijk zelf.

En internetkabels zijn niet de enige kwetsbare potentiële doelwitten. De Noorse premier Jonas Gahr Støre waarschuwde donderdag dat cyberaanvallen een „serieuze en ernstige bedreiging” vormen voor de olie- en gasindustrie. Een aantal incidenten waarbij in de voorafgaande weken in totaal zeven Russen werden opgepakt die met behulp van drones beelden zouden hebben gemaakt van Noorse energieinstallaties en vliegvelden vormde een van de aanleidingen voor die opmerking. Noorwegen is de derde gasexporteur ter wereld, en speelt een steeds grotere rol in de Europese gasvoorziening, nu EU-landen nauwelijks meer gas uit Rusland afnemen.

‘Symbolische aanvallen’

De Europese Commissie presenteerde donderdag voorstellen om kritieke infrastructuur van EU-landen snel beter te beschermen tegen fysieke en cyberaanvallen. De Commissie richt zich daarbij op energie, digitale infrastructuur, transport en de ruimte. Eurocommissaris Ylva Johansson kondigde een nieuw onderzoek aan naar de bescherming van onderzeese datakabels. Voor het bewaken daarvan wil ze meer samenwerking zoeken met de NAVO.

In een eigen onderzoeksrapport constateerde het Europees Parlement in juni al dat de verantwoordelijkheid voor de beveiliging van zulke kabels over te veel instanties en jurisdicties verdeeld is. De auteurs noemden het onwaarschijnlijk dat een aanval op datakabels Europa van internet zou kunnen afsluiten, omdat er veel alternatieve verbindingen beschikbaar zijn. Ook zou zo’n aanval kunnen worden opgevat als oorlogsdaad en zo kunnen leiden tot escalatie. Maar „symbolische aanvallen op kabelverbindingen zijn te verwachten”, aldus het rapport.