N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Achtergrond | Indiase hitfilm De spectaculaire Indiase blockbuster ‘RRR’ – ‘Rise, Roar, Revolt’ – slaat ook buiten het eigen land aan. Historische vrijheidsstrijders vechten tegen kwaadaardige Britten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/06/data87630765-5a0675.jpg)
Foto DVV Entertainment/Collection ChristopheL via AFP
Een vissersjongetje dreigt te verdrinken, terwijl een brandende trein van een brug naar beneden stort. Geen probleem voor de twee helden van de Indiase succesfilm RRR. De mannen springen in volle vaart in tegengestelde richting van de brug en plukken, slingerend aan een touw, het kind uit het water.
Het epos RRR is dan al ruim een half uur bezig. Maar dit is de opmaat naar de dan pas ingestarte titelsequentie, en hét moment dat de twee helden – de revolutionairen Alluri Sitarama Raju en Komaram Bheem, over wie later meer – elkaar ontmoeten. Het verhaal dendert nog zo’n tweeënhalf uur voort.
Rise, Roar, Revolt was in maart een van de films waarmee Indiase bioscopen weer opengingen en werd een kaskraker: volgens een Indiase ticket-app werden 13,4 miljoen kaartjes gekocht. Daarna volgde internationaal succes, onder meer in ruim duizend Amerikaanse zalen. Sinds juni staat de film ook in Nederland op Netflix. Volgens de streamer is RRR de succesvolste film uit India op het platform ooit; met wereldwijd 45 miljoen ‘kijk-uren’.
Filmcriticus Siddhant Adlakha, die voor Indiase en internationale media over film schrijft, zag RRR al zes keer, vertelt hij vanuit New York. „Bij Times Square zijn een aantal bioscopen die Aziatische films vertonen – dat weten mensen buiten de diaspora misschien niet. Tijdens mijn bezoeken zag ik iets opmerkelijks. Eerst had het publiek vooral een Indiase achtergrond, in de laatste weken zag ik juist veel westerse mensen in de zaal. RRR kreeg via mond-tot-mondreclame een gigantisch publiek.”
RRR biedt, hoopt hij, voor een nieuw publiek toegang tot de Indiase filmcultuur. En nee, dat is dan niet alleen Bollywood. Nieuwkomers gebruiken die term misschien voor álle films uit India, maar ‘Bollywood’ beslaat in feite alleen de producties uit Bombay (Mumbai), meestal in het Hindi. De Indiase cinema is veel meer dan Bollywood.
RRR komt uit Tollywood, de Telugutalige filmindustrie gevestigd in de zuidelijke deelstaten Andhra Pradesh en Telangana. In de afgelopen tien jaar groeide het economische succes daarvan flink. RRR had een enorm budget: 450 crores; bijna 55 miljoen euro. Regisseur S. S. Rajamouli maakte vóór RRR de commercieel zeer succesvolle en eveneens spectaculaire Baahubali-films. Hij geldt als een boegbeeld van de ‘Pan India’-films, bedoeld voor kijkers ‘in heel India’. „De nieuwe mainstream”, aldus Adlakha. Steeds meer Bollywood-acteurs en -regisseurs worden aangetrokken voor producties die eerder zouden worden beschouwd als „regionale films”, in de industrieën in het zuiden of oosten van het land.
In RRR vertolken de sterren Nandamuri Taraka Rama Rao Jr. (bekend onder zijn initialen NTR) en Ram Charan de hoofdrollen. Zij spraken de film in vier Indiase talen in: Telugu, Tamil, Hindi en Kannada. Nederlandse kijkers die Netflix gebruiken, vinden daar alleen de Hindi-versie (met ondertiteling).
Die diversiteit valt dus misschien niet zo op, maar „het westerse publiek valt voor de waanzinnige actie”, stelt Adlakha – die zichzelf als een onomwonden fan beschouwt.
Fictieve invulling van de geschiedenis
NTR en Ram Charan spelen de twee macho’s die na hun gezamenlijke reddingsactie boezemvrienden worden. Die vriendschap is een fictieve invulling van de geschiedenis. Komaram Bheem (NTR) en Alluri Sitarama Raju (Charan) zijn historische figuren, revolutionairen die tegen de Britse overheersing streden, maar zij kenden elkaar niet. RRR situeert de ontmoeting in een periode waarover in beider biografieën geen informatie te vinden is.
In eerste instantie lijken ze niet eens de afkeer van de kolonisator te delen. Bheem is op zoek naar de brute Britten die een meisje uit zijn dorp hebben gekidnapt, terwijl Raju wordt geïntroduceerd als een ambitieuze politie-officier in dienst van de overheerser die door Indiërs als ‘verrader’ wordt gezien. Er is een flink aantal plotwendingen nodig om de twee voor hetzelfde doel te laten ijveren.
„Het drama, de beelden, het geluid: alles in deze film gebeurt op niveau 11”, zegt Adlakha. Hij noemt die overtreffende trap een kenmerk van Tollywood, net als „oprechtheid”: „In Hollywood-blockbusters zijn de actiehelden tegenwoordig een beetje flauw. De personages maken de hele tijd grappen over zichzelf. Ook door hun kostuums zijn superhelden moeilijk serieus te nemen. De toon van RRR is veel serieuzer. De actiescènes zijn ook niet clichématig ingevuld, maar echt noodzakelijk voor de film.”
Stevig anti-imperialisme is een duidelijk motief – de Britten in de film komen er heel slecht af. Volgens de filmkenner is de strijd tegen de Britse overheersing een veelvoorkomend onderwerp in de Indiase film: „Er is nou eenmaal veel historisch materiaal om uit de putten.” Maar volgens hem heeft de film geen evidente politieke of actuele boodschap. Publiek overal in India én daarbuiten laat zich simpelweg graag meeslepen door echt spannende actie, meent hij.
In India is nog een andere discussie begonnen over de film, waarin tóch weer binnenlandse verschillen meer naar voren komen. De Indiase website The Wire zag negatieve stereotypes over lagere kasten in de relatie tussen de twee helden. Ook valt op hoezeer de gefictionaliseerde vrijheidsstrijders worden gemythologiseerd naar Hindoe-voorbeeld. Zo wordt ex-politieman Raju op sommige momenten in RRR gestyleerd naar Ram, een van de belangrijkste reïncarnaties van de hindoeïstische god Vishnu. India is volgens de grondwet seculier, maar de huidige regering heeft een hindoe-nationalistisch programma. Spanningen tussen verschillende geloofsgroepen lopen hoog op.
„In die maatschappelijke context viel de hindoe-symboliek me direct op”, beaamt Adlakha. Regisseur Rajamouli heeft geen uitgesproken politiek profiel. Maar voor sommigen in het Indiase publiek zijn de beelden en het politieke debat niet van elkaar te scheiden, denkt Adlakha. „Ik kan het los zien. Hetzelfde geldt denk ik voor westerse kijkers die niet zijn ingevoerd in de debatten in India.”
Hij merkt bij kijkers die afkomstig zijn uit andere landen ook interesse om de Indiase context beter te begrijpen. „Wie wil, kan RRR gebruiken als introductie tot heel India – zowel de filmindustrie als de huidige maatschappij.”
