Rembrandt is de held in de Hollandse collectie van cokeskoning Frick

In 1871 liet de Amerikaanse bankier Thomas Mellon zich informeren over een jonge ondernemer aan wie hij overwoog geld te lenen voor het opzetten van een steenkoolfabriek. Mellons zegsman prijst het talent en de toewijding van de beginnende zakenman en voegt daar, met goedmoedig dédain, aan toe dat de nog maar 22-jarige jongeman „wellicht iets te enthousiast is voor schilderijen”, maar not enough to hurt. Nog geen tien jaar later was de steenkoolfabrikant uitgegroeid tot miljonair door zijn uitstekend lopende bedrijven in cokes en staal, en had hij met zijn snel vergaarde fortuin de grondslag gelegd voor een van de belangrijkste particuliere kunstcollecties van zijn tijd.

Deze Henry Clay Frick (1849-1919), bijgenaamd de ‘cokeskoning’, moet een harde zakenman zijn geweest die in 1892 een staking van mijnwerkers met geweld liet neerslaan, en tegelijkertijd een liefhebber van het werk van Rembrandt en Vermeer. Net als andere steenrijke collectionneurs van de Amerikaanse ‘Gilded Age’ van omstreeks 1900, profiteerde hij van het aanbod van kunstcollecties die in die periode, onder meer door een herziening van de erfbelasting in Engeland, op de markt kwamen. Talloze Europese kunstwerken verhuisden in die tijd naar de Verenigde Staten. Negen van Fricks belangrijkste Hollandse schilderijen worden nu getoond in het Mauritshuis (een tiende werk, een landschap van Jacob van Ruisdael, is pas na zijn dood verworven).

Uitzonderlijke bruikleen

In 2015 toonde het Mauritshuis al een mooie selectie van werken uit de Frick-collectie die pas waren verworven na de dood van de grondlegger. Deze had namelijk laten vastleggen dat de verzameling die hij bij leven had bijeengebracht zijn New Yorkse huis nooit zou mogen verlaten. Maar toen het Mauritshuis in 2013-2014 gesloten was wegens verbouwing en zijn topstukken, waaronder Vermeers Meisje met de parel en Carel Fabritius’ Puttertje, aan het Amerikaanse museum had uitgeleend, blijkt er toch ruimte voor een kleine, hoogst uitzonderlijke bruikleen nu het pand van het Amerikaanse museum op zijn beurt is gesloten voor verbouwing.