Regisseur Kore-eda Hirokazu: ‘Ik vier het leven van elk kind’

Wie een avond naar de bioscoop gaat, is niet per se op zoek naar wijsheid. Maar als films van veel inzicht in menselijke verhoudingen getuigen zoals het werk van de Japanse regisseur Kore-eda Hirokazu, is dat mooi meegenomen. Kore-eda’s benadering van zijn thema’s en personages is altijd uiterst precies, fijnzinnig en genuanceerd.

Neem zijn film After Life (1998), waarin de personages na hun dood in een soort bureaucratische tussenruimte belanden. Ze mogen één herinnering aan hun leven meenemen naar het hiernamaals – geen gemakkelijke opgave. Kore-eda stelt daarmee natuurlijk ook de vraag: welke herinnering zou u kiezen, kijker? Wie een goed mens of een slecht mens is geweest, doet in Kore-eda’s versie van het hiernamaals niet zo ter zake. Het laatste oordeel bestaat niet in zijn films.

In Nobody Knows (2004) vertelde hij een tragisch verhaal van een groep kinderen die alleen is achtergelaten in een appartement in Tokio met fatale gevolgen. Maar ook moeder Keiko, die haar kinderen verlaat, kan op Kore-eda’s mededogen rekenen.

Zo’n genuanceerde benadering wil niet zeggen dat er geen goed en kwaad bestaan in zijn films. Maar dat onderscheid valt zelden eenvoudig te maken. Kore-eda vertrouwt erop dat de kijker zelf in staat is om een oordeel te vormen. Door zijn terughoudende benadering wordt het maatschappelijke engagement van de regisseur soms onderschat. Zijn films gaan óók over maatschappelijk falen en tekortschietende familiebanden. Onder de mildheid gaat een scherpe visie op het menselijk tekort schuil.

Kore-eda’s films spelen zich vaak af aan de onderkant van de samenleving, in families die niet voldoen aan traditionele verwachtingspatronen. De regisseur is zelf afkomstig uit een arme wijk van Tokio. Hij groeide op in een gezin met een vader die getraumatiseerd terugkeerde uit de Tweede Wereldoorlog. Dat is terug te zien in zijn films – zij het indirect. Niet voor niets noemt hij sociaal-geëngageerde filmmakers als Ken Loach en Mikio Naruse als voorname inspiratiebronnen.

Kleine criminelen

In 2018 won Kore-eda de Gouden Palm van het filmfestival van Cannes met Shoplifters, dat gaat over de lotgevallen van een familie van kleine criminelen. Vorig jaar keerde hij terug naar Cannes met Broker, de eerste film die hij maakte in Korea. Broker gaat wederom over een groepje criminelen, die met een aftands busje door het land rijden, terwijl ze proberen een te vondeling gelegde baby te verkopen. Haast ondanks zichzelf beginnen ze onderweg een nieuw gezin te vormen, terwijl de politie hen al vanaf het begin in het vizier heeft.

De geweldige Koreaanse acteur Song Kang-ho speelt een van de hoofdrollen in Broker. Hij was de voornaamste reden waarom Kore-eda graag in Korea wilde werken, vertelt hij in Cannes. Song brak internationaal door met Parasite van Bong Joon-ho, maar is in Korea al decennia een ster. Hij won in Cannes de prijs voor beste acteur met zijn acteerstijl die nooit opzichtig aandacht trekt, maar juist daarom voor Kore-eda zo goed past.

Kore-eda maakte eerder al een film in Frankrijk, het matig geslaagde La Verité (2019) met Catherine Deneuve en Juliette Binoche. De verschillen in de manier van werken tussen deze drie landen zijn groot volgens de regisseur.

„Het grote verschil tussen Japan en Frankrijk was voor mij dat de Fransen niet langer dan acht uur per dag werken aan een film. In het weekend is iedereen vrij. Een film maken is zo onderdeel van het gewone dagelijks leven. Dat was voor mij nieuw. In Korea maakt een filmploeg lange dagen, maar dat blijft wel beperkt tot een vierdaagse werkweek. Ik was bang dat ik mijn inspiratie niet zou kunnen vasthouden door al die onderbrekingen. Dat bleek gelukkig mee te vallen. In Japan heb ik meestal geen enkele dag vrij als ik aan een film werk. Zo lang achter elkaar aan het werk zijn is zeker niet goed voor je fysieke welzijn. Het Japanse systeem is echt toe aan verandering.”

Lees hier de recensie van ‘Broker’

Baby-luik

Broker is – zoals wel vaker bij de films van Kore-eda – gebaseerd op stevige research; zijn vertrekpunt is vaak de werkelijkheid, de regisseur begon zijn loopbaan met documentaires. Zo stuitte hij op het fenomeen ‘baby-luik’ in Korea. Dat is een voorziening waarbij wanhopige ouders een zuigeling anoniem kunnen afstaan bij een opvang-instelling.

Kore-eda: „Adoptie is in Japan geen bijzonder veel voorkomend fenomeen. Het idee dat de familie gebaseerd moet zijn op bloedbanden is heel diep geworteld in de Japanse cultuur. In Korea vinden tien keer zoveel adopties plaats als in Japan. Om die reden leek het me relevant om de film in Korea te maken. Abortus is wel meer geaccepteerd in Japan dan in Korea.”

De films van Kore-eda gaan vrijwel altijd over families, maar die families veranderen voortdurend van gedaante en samenstelling. „Ik ben steeds meer geïnteresseerd geraakt in gezinnen die bij elkaar horen om andere redenen dan biologische afkomst. Ik ben daar niet zozeer op uit, maar dat blijkt wel vaak het thema te zijn waar ik steeds weer terechtkom.

„In Shoplifters zag je een gezin dat bij elkaar werd gehouden door criminaliteit. Daarmee wil ik uiteraard niet zeggen dat een gezin ook best op criminaliteit gebaseerd kan zijn, hoewel de personages dat misschien zelf wel zo zien. In Broker heb je aan de ene kant de criminelen. Zij beginnen gaandeweg de film echt om de baby te geven. Aan de andere kant heb je de politiemensen, die voor rechtvaardigheid en de wet zouden moeten staan. Maar zij zijn eigenlijk alleen uit op arrestaties, ze zijn helemaal niet bezig met het welzijn van het kind. Goed en kwaad beginnen door elkaar te lopen. Dat is voor mij interessant.

„Ook in Korea bestaat er zoals in Japan toch nog steeds een diep geworteld idee dat een familie alleen kan zijn gebaseerd op biologische afkomst. Families die er anders uitzien worden vaak niet erkend door de instanties en ook niet door de samenleving als geheel. Maar de wereld is ondertussen enorm veranderd. Families kunnen tegenwoordig heel anders zijn samengesteld.”

Een inspiratiebron voor Kore-eda zijn de films van Jean Renoir, de regisseur van humanistische klassiekers als La grande illusion (1937) en La règle du jeu (1939). „Jean Renoir viert in zijn films altijd het leven van zijn personages, ook van de schurken. Het zou natuurlijk heel aanmatigend zijn om mezelf met Renoir te vergelijken. Maar mijn intentie is ook altijd om het leven van elk personage te vieren. Het leven van ieder mens is het waard om te worden gevierd.

„Dat geldt in het bijzonder voor deze film. Tijdens mijn research heb ik veel gesprekken gevoerd met mensen die te vondeling zijn gelegd. Zulke mensen blijven vaak hun hele leven worstelen met het idee dat ze ongewenst zijn, dat ze er eigenlijk niet mogen zijn. Dat gevoel is niet hun eigen verantwoordelijkheid, of de verantwoordelijkheid van hun moeders. Dat is een verantwoordelijkheid van ieder van ons, van de samenleving als geheel.

„Met Broker wil ik het bestaan en het leven bekrachtigen en vieren van al die kinderen die te vondeling zijn gelegd. Eigenlijk wil ik dat doen voor alle kinderen, ook voor mijn eigen kinderen. Dat is mijn wens en hoop als filmmaker. En ook mijn verantwoordelijkheid.”