Senegals president Macky Sall heeft zijn land in een diepe constitutionele crisis gestort door presidentsverkiezingen – die over drie weken zouden plaatsvinden en waarbij hijzelf zou afzwaaien – uit te stellen. Volgens Sall, die het volk op nationale televisie toesprak, staat door verschillende recente gebeurtenissen de „geloofwaardigheid van de verkiezingen op het spel” en is uitstel daarmee noodzaak.
Een nieuwe datum gaf de president niet. Wel kondigde hij een ‘nationale dialoog’ aan.
Een ongewisse periode dreigt nu voor het West-Afrikaanse land dat lang gold als een uitzondering in een regio geplaagd door coups. De afgelopen jaren bleek die schijn van stabiliteit al flinterdun. Meermaals braken grootschalige en dodelijke rellen uit door een groeiende vrees dat Sall, die na twee termijnen zou vertrekken, zich toch aan de macht wilde vastklampen. In juni kwamen nog zeker 23 mensen om.
Lees ook President van onrustig Senegal gaat (toch) niet voor derde termijn
De vervolging van Salls politieke tegenstanders, journalisten en activisten droeg bij aan de onrust. Evenals de campagne die Salls partij Alliance pour la République vorig jaar begon voor een nieuw termijn van hun president – hoewel Senegals grondwet slechts twee opeenvolgende mandaten toestaat (een feit dat volgens Sall en zijn partijgenoten niet voor hem opgaat vanwege een grondwetswijziging in 2016).
In de weken na de rellen bracht de president de spanningen iets tot bedaren, toen hij aankondigde zich niet herkiesbaar te stellen. Maar binnen de oppositie, en ook breder, bleven mensen op hun hoede. Eerst zien of de verkiezingen écht op 25 februari zullen plaatsvinden, klonk het steeds. „Sall en zijn mensen zullen er alles aan doen om ze niet door te laten gaan”, zei een lid van de oppositie vorige maand nog tegen NRC. „Ze weten dat ze gaan verliezen.”
Hun vrees zien zij nu bevestigd. „Door eenzijdig te besluiten het verkiezingsproces plots stop te zetten, zonder enige wettelijke basis, heeft de president van de Republiek zojuist een constitutionele staatsgreep gepleegd”, reageerde oppositiekandidaat Khalifa Sall (geen familie) op X.
Lees ook Onrust in stabiel Senegal: ‘We moeten onze woede tonen’
Kandidatuur betwist
Centraal in deze nieuwste crisis staat de kandidatuur van Karim Wade, de zoon van Salls voorganger oud-president Abdoulaye Wade (2000-2012). Ook hij wilde op 25 februari een gooi doen naar het presidentschap, maar zijn kandidatuur werd onlangs afgewezen door de Constitutionele Raad omdat hij niet op tijd afstand zou hebben gedaan van zijn dubbele nationaliteit, zoals Senegals grondwet voorschrijft. Wade’s moeder is Frans.
Wade en zijn Parti Démocratique Sénégalais beschuldigden twee van de rechters daarop van corruptie en richtten hun pijlen ook op Amadou Ba, de huidige premier en door Macky Sall naar voren geschoven als zijn opvolger. Volgens Wade werkten de rechters en Ba samen. In het parlement wist zijn partij een meerderheid achter zich te krijgen voor een enquête om zijn uitsluiting en die van andere kandidaten te onderzoeken.
Lees ook Was hij écht niet Frans meer?
Opvallend genoeg werd de enquête ook gesteund door de regeringscoalitie van Sall én Ba. Het voedde een stroom aan geruchten, in kranten en bij televisiepanels, dat het onderzoek zou worden aangegrepen om de verkiezingen uit te stellen. Iets waar Wade ook op inzet: de partij diende daartoe voor het weekend een wetsvoorstel in.
Dat heeft gewerkt. Het „conflict tussen het parlement en de Constitutionele Raad”, evenals een nieuwe affaire rondom een kandidaat met een dubbele nationaliteit, noopte hem tot deze beslissing, zei de president zaterdagmiddag, luttele uren voordat de campagne officieel zou losbarsten. „Ons land draagt nog steeds de littekens van gewelddadige demonstraties in maart 2021 en juni 2023 en kan zich niet nog een crisis veroorloven.”
Lees ook Senegalese oppositiepoliticus maakt zich op voor zijn ‘combat final’
Juridisch onbekend terrein
Net als de oppositie en burgerbewegingen betwisten ook juridische experts de legaliteit van dit besluit. Nooit eerder werden in Senegal presidentsverkiezingen uitgesteld. Ook nu is daar „géén enkele juridische basis voor”, zei Babacar Gueye, rechtendocent aan de Université Cheikh Anta Diop, zaterdag tegen de Franse radiozender RFI. „Sall spreekt van een institutionele crisis, maar daarvan is helemaal geen sprake.”
Vooralsnog lonkt juridisch onbekend terrein. Salls termijn eindigt officieel op 2 april. Volgens de wet zou daarna de voorzitter van het parlement tijdelijk de leiding van het land moeten overnemen – al lijkt dat niet het scenario waarop Sall aanstuurt. Wel bezwoer hij: „Mijn plechtige belofte om mij niet verkiesbaar te stellen blijft ongewijzigd.” Verschillende oppositieleden hebben al gezegd Sall na 2 april niet meer als president te erkennen.
Gevreesd wordt nu voor nieuwe onlusten. Een poging van de oppositie om zondagmiddag in de hoofdstad Dakar samen te komen voor de „gezamenlijke lancering van de campagne”, werd door ordetroepen met traangas tegengehouden. De tekst bij de oproep vooraf aan hun aanhangers: „Het is nu of nooit!”
