Premier Johnson heeft weer een nieuw team verzameld

‘Zij gaan, hij blijft.” Zo vatte oppositieleider Keir Starmer vorige week de situatie rond premier Boris Johnson samen. Ondanks de crisissfeer die al weken in de lucht hangt rond Johnsons positie, klopt die vaststelling nog steeds. Een handvol van Johnsons naaste medewerkers zijn de afgelopen week vertrokken, zoals al eerder in zijn premierschap adviseurs gedwongen werden op te stappen. En Johnson zelf, die zit er nog.

Een nieuw team om zich heen creëren is nu zelfs cruciaal onderdeel van Johnsons politieke overlevingsstrategie. Hij heeft zijn partij een cultuurverandering in Downing Street beloofd, met minder borrels en meer aandacht voor het contact met zijn partijgenoten, de Tories in het Lagerhuis. Die reorganisatie gaat met de nodige plotwendingen en intriges gepaard.

Aanleiding voor de grote reset was het rapport van hoge ambtenaar Sue Gray, zij deed onderzoek naar de borrels en feestjes in en rond de ambtswoning tijdens de lockdowns, vorig jaar en in 2020. Gray stelde een „gefragmenteerde en gecompliceerde leiderschapsstructuur” vast, waardoor „onduidelijke verantwoordingslijnen” waren ontstaan.

Johnson kondigde daarop de komst van een speciaal ‘Office of the Prime Minister’ aan om de coördinatie te verbeteren en onduidelijkheden weg te nemen. Alleen toen de premier die aankondiging deed in het Lagerhuis „had hij duidelijk nog geen idee hoe dat er precies zou moeten uitzien en hoe het zou moeten werken”, zegt Nick Timothy, die als voormalig topadviseur van oud-premier Theresa May de politieke binnenwereld goed kent. „Het probleem is niet hoe Number 10 is georganiseerd. Boris Johnsons gedrag en zijn opvattingen over ethiek vormen het probleem.”

Lees ook wat de kiezers denken over Johnson: Kiezers in Britse Midlands vergeven ‘Boris’ zijn misstappen nog

Nick Timothy schrijft onder andere columns voor The Daily Telegraph, was voor de Brexit en hij steunt Johnson ook in de kant die hij met het Verenigd Koninkrijk en de Conservatieve partij op wil, zegt hij. Met meer gelijkheid en kansen voor alle klassen uit de samenleving. „Maar zijn leiderschap is wat mij betreft voorbij. Hij heeft een grens overschreden waar premiers volgens mij niet overheen horen te gaan.” Oftewel: Johnson heeft zich niet aan de coronaregels gehouden en heeft daarover gelogen, tegen de media en in het parlement.

Steunpilaar kwijt

Premier Johnson heeft altijd gezegd dat tijdens de lockdowns niemand regels heeft overtreden, hijzelf noch zijn staf. Een nogal onhoudbaar geworden bewering na alle onthullingen over borrels met luide muziek en wijn, stiekem in een koffer aangesleept. De politie doet onderzoek naar twaalf gelegenheden, waarbij ook Johnson en zijn vrouw Carrie in enkele gevallen aanwezig waren. Het wachten is op de resultaten van dat onderzoek, waarna waarschijnlijk ook ambtenaar Sue Gray nog met nieuwe bevindingen zal komen.

In afwachting daarvan gaat alle aandacht nu naar de personele herstart. Die kwam in een versnelling toen eind vorige week plotseling Munira Mirza haar opstappen bekendmaakte. Het is geen naam die veel Britten kennen, maar zij was een van de weinige adviseurs die al zo ongeveer Johnsons hele politieke carrière voor hem werkte en hem ook van repliek kon dienen. Halsoverkop kondigde Johnson na haar bekendmaking óók het vertrek van enkele andere adviseurs aan, zodat het een gecoördineerd geheel zou lijken. Maar voor insiders was duidelijk: Mirza had zelf ervoor gekozen weg te gaan.

Reorganisatie

Dinsdag leek de reorganisatie bijna compleet, met onder anderen een nieuwe stafchef, een nieuw hoofd communicatie en een nieuwe chef beleid. Ook de chief whip is vervangen, degene die in het Lagerhuis de fractiediscipline moet bewaken. De oude whip, Mark Spencer, zou te lomp met ontevreden Lagerhuisleden zijn omgegaan. Dus is Spencer nu weggepromoveerd tot voorzitter van het Lagerhuis. Voor oud-voorzitter Jacob Rees-Mogg is een nieuw ministerschap gecreëerd; hij is nu minister voor ‘Brexit-mogelijkheden’.

Intussen vormt de aanleiding voor Munira Mirza’s vertrek ook nog een serieus probleem voor Johnson. Ze nam aanstoot aan zijn opmerking tegen Labourleider Starmer van vorige week, dat die in zijn tijd bij het openbaar ministerie „had gefaald Jimmy Savile te vervolgen”. Johnson suggereerde dat Starmer bij het besluit betrokken was geweest om de Britse kinderpresentator Savile niet te vervolgen voor pedofilie – terwijl Starmer daar niets mee te maken had. Ook onder Tories wekte die suggestie zware afkeuring op.

Eind vorig jaar verscheen de biografie van Boris Johnson. Lees hier de recensie: Arme Boris, hij kon niet beter weten

Maandag werd Keir Starmer op straat bij het Lagerhuis door demonstranten belaagd vanwege zijn zogenaamde betrokkenheid bij de Savile-zaak. Johnson veroordeelde wel het intimiderende gedrag van de demonstranten, maar bood geen excuses aan voor zijn eigen opmerking. De ooit zo beproefde tactiek van Johnson, ophef verdrijven door bizarre dingen te roepen zodat daar weer nieuwe ophef over ontstaat, lijkt nu zijn leiderschap zo ter discussie staat vooral tegen hem te werken.

Zij zijn nieuw

Stafchef Steve Barclay

Stafchef Steve Barclay is de belangrijkste nieuwe figuur in Johnsons nieuwe entourage. Hij moet richting en rust terugbrengen in het team en de nieuwe structuur gaan vormgeven die Johnson aan het Lagerhuis heeft beloofd. Barclay heeft er de politieke ervaring voor en heeft ook een goede reputatie bij collega-Lagerhuisleden.

Onder oud-premier Theresa May kreeg hij ook al eens een hete aardappel toegeschoven; van eind 2018 tot begin 2020 was hij Brexit-minister. Barclay zou waarschijnlijk de partij ook weer meer de richting van het ‘ouderwetse’ conservatisme, met een kleinere overheid, op willen duwen.

Barclay heeft een goede relatie met minister van Financiën Rishi Sunak, die wordt gezien als één van de belangrijkste kandidaten om Johnson op te volgen als die zou sneuvelen, al zou hijzelf neutraal zijn.

Problematisch kan zijn dat Barclay het nogal druk heeft. Hij is ook Lagerhuislid en heeft daarnaast een zwaar ministerschap, als minister van Kabinetszaken. Het laat zien dat Johnson geen uitgebreide kring meer over heeft om medewerkers uit te kiezen.

Hoofd communicatie Guto Harri

Het nieuwe hoofd communicatie probeert wat lichtheid terug in Downing Street te brengen. Maandag liep Guto Harri op zijn eerste dag met een volle boodschappentas bij de ambtswoning binnen. Op de vraag van journalisten naar zijn prioriteiten hield hij de tas omhoog: „Gezonde snacks en mineraalwater brengen”, een verwijzing naar de beruchte borrels met wijn en kaas.

Guto Harri was jarenlang journalist bij de nationale omroep BBC en werkte ook al voor Johnson toen hij burgemeester was van Londen. Harri was tegen de Brexit en de afgelopen jaren was hij ook publiekelijk vrij kritisch over Johnson. In 2018 zei hij dat „iemand de schop uit Johnsons handen moet nemen, want het lijkt erop dat hij zijn eigen politieke graf graaft”. Die taak is nu aan hemzelf.

Harri maakte ook meteen een onhandige fout; in een interview met een Welsh tijdschrift zei hij dat Johnson en hij samen ‘I will Survive’ van Gloria Gaynor hadden gezongen en dat Johnson „niet alleen maar clownesk is”.

Echtgenote Carrie Johnson

Ze is geen nieuw gezicht, en normaal gesproken houden partners van Britse premiers zich op de achtergrond. Maar steeds duidelijker blijkt dat Carrie Johnson veel invloed heeft op de keuzes die haar man maakt en dan gaat het niet alleen om het dure nieuwe behang in hun ambtswoning. Die renovatie van hun flat leverde haar de bijnaam ‘Carrie Antoinette’ op, naar de Franse koningin Marie Antoinette.

Carrie Johnson zou zich ook met de personele keuzes van haar man bemoeien. Volgens een recente, ongeautoriseerde biografie van haar zou ze zelfs Boris Johnsons telefoon hebben gebruikt om zijn staf te instrueren.

Tussen haar en ex-adviseur Dominic Cummings was het volgens de Britse media altijd oorlog. Toen Cummings in november 2020 uiteindelijk vertrok, zou Carrie een ‘overwinningsfeestje’ hebben gevierd, één van de feestjes waar de politie nu onderzoek naar doet voor mogelijke schending van lockdownregels.

Carrie en Boris Johnson kennen elkaar uit de tijd dat zij, nog met de achternaam Symonds, de communicatie deed voor de Conservatieve Partij. Ze staat bekend als groene activist en dierenliefhebber. Zij zou erop hebben aangedrongen bij Johnson om bij de val van Kabul in Afghanistan ook huisdieren te evacueren. Boris Johnson ontkent zijn betrokkenheid bij die evacuatie, maar onlangs lekte een brief uit waarin zijn politiek secretaris bevestigt dat voor 170 honden en katten een privévlucht uit Kabul geregeld zou worden.

Zij gaan weg

Beleidsadviseur Munira Mirza

Van de vijf naaste medewerkers die vorige week vertrokken, vormde het opstappen van Munira Mirza veruit de grootste tegenvaller voor Boris Johnson. Mirza, ze was hoofd van de beleidsafdeling, werkte de afgelopen veertien jaar in allerlei functies voor Johnson. Hoewel ze altijd op de achtergrond opereerde, heeft Johnson haar wel eens genoemd als één van de vrouwen die hem het meest inspireren. Ze bood hem weerwoord en werd soms als „het brein van Boris” omschreven.

Mirza koos ervoor de afscheidsbrief aan haar baas te publiceren: „Je bent een betere man dan veel van je tegenstanders ooit zullen begrijpen, daarom is het zo triest dat je jezelf teleurstelt met zo’n grove beschuldiging tegen de oppositieleider”, schreef ze. Mirza bedoelde Johnsons suggestieve en onjuiste opmerking dat Labourleider Keir Starmer betrokken zou zijn bij het niet-vervolgen van een grove kindermisbruiker. Ze had hem, tevergeefs, gevraagd zijn verontschuldigingen aan te bieden: „En ik snap dat het niet in onze politieke cultuur zit om excuses te maken, maar het is het juiste om te doen. Het is nog niet te laat voor jou, maar het spijt me, het is te laat voor mij.”

Stafchef Dan Rosenfield

Dan Rosenfield was nog niet bijzonder lang in functie – en nu is hij alweer vertrokken. In januari vorig jaar begon Rosenfield als Johnsons stafchef, nadat adviseurs Dominic Cummings en Lee Cain waren vertrokken. Bij Rosenfield was nooit helemaal duidelijk – in tegenstelling tot bij Cummings – welke kant hij precies op wilde. Eerder werkte hij als privésecretaris op het ministerie van Financiën, maar heel uitgesproken over zijn politieke voorkeuren was hij nooit. Dat leek toen een bewuste keuze van Johnson: Rosenfield was diplomatiek, toegewijd en zou met zowel Labour als de Conservatieve Partij overweg kunnen.

De druk op Rosenfield nam toe nadat Britse media berichtten over de lakse houding van de regering rond de evacuatie van Britten en Afghanen uit Kabul, vorig jaar zomer. Rosenfield zou op cruciale dagen naar cricket zijn gaan kijken. Belangrijker was dat het hem niet lukte om grip op de dagelijkse, chaotische, gang van zaken in Downing Street te krijgen.

Secretaris Martin Reynolds

Dat de positie van Martin Reynolds als Johnsons privésecretaris onhoudbaar was, was al vrij lang duidelijk. Reynolds stuurde een inmiddels berucht mailtje aan de staf van Downing Street over een borrel in de tuin: „Laten we van het mooie weer gebruikmaken, en neem je eigen drank mee.”

Het was 20 mei 2020 en er golden nog vrij strenge coronamaatregelen in Engeland. Johnson was zelf ook kort bij de borrel. Hij verdedigde zich met het excuus dat hij dacht dat het een werkbijeenkomst was, maar in Westminster wordt de mail van Reynolds gezien als hét bewijs dat duidelijk was dat het niet om werk ging. Volgens The Times waarschuwden ambtenaren Johnson nog, maar die zou bezwaren hebben weggewuifd en Reynolds zijn „trouwe labrador” hebben genoemd.

Reynolds werkte ook al voor Johnson in zijn tijd als minister van Buitenlandse Zaken. In 2019 was Reynolds enkele maanden lang ambassadeur in Libië.