Poetin viert in Vladivostok de nauwe band met China, maar schijn bedriegt

Om te onderstrepen hoeveel waarde China hecht aan nauwe banden met Rusland, stuurde China Li Zhanshu, formeel de derde man in het Chinese landsbestuur, naar Vladivostok om deel te nemen aan het Eastern Economic Forum.

Daar was China aanwezig met de grootste buitenlandse delegatie. Misschien bereidt Li er ook meteen een topontmoeting voor tussen de Russische president Vladimir Poetin en de Chinese president Xi Jinping. Die zou dan later deze maand in Oezbekistan plaatsvinden, tijdens de eerste buitenlandse reis van Xi sinds eind 2019, toen er in China corona uitbrak.

Veel eer voor Rusland dus, en de relaties tussen China en Rusland lijken beter dan ooit tevoren. Toen de Russische president Poetin begin februari naar Beijing kwam voor opening van de Olympische Winterspelen, zeiden beide landen in een gezamenlijke verklaring dat de vriendschap tussen beide landen „grenzeloos” was, en dat er geen „verboden gebieden voor samenwerking” waren.

Ook toen Rusland Oekraïne binnenviel, bleef China aan de kant van Poetin staan. China wees naar de VS en de NAVO als de werkelijke agressoren in de oorlog tegen Oekraïne, en toen Rusland met de ongeloofwaardige bewering kwam dat de VS biologische wapens in Oekraïne produceert, was China de eerste die dat ‘nieuws’ groot bracht.

Geen vertrouwen

Maar schijn bedriegt. Rusland en China vertrouwen elkaar voor geen meter. Beide proberen de ander alleen maar voor hun eigen karretje te spannen. China slaagt daarin beter dan Rusland, want Rusland is veel afhankelijker van China dan omgekeerd.

Die afhankelijkheid neemt door de oorlog ook alleen maar toe. China verleent Rusland geen belangeloze praktische steun. En nu Rusland dringend raketten en granaten nodig heeft, krijgen ze die niet uit China, maar uit Noord-Korea en Iran. China levert niet op grote schaal wapens aan Rusland, zoals de VS dat wel doen aan Oekraïne.

Lees ook hoe Poetin streeft naar een nieuwe wereldorde

Het laat zien hoe gecompliceerd de relatie tussen Rusland en China is. Communistisch China kreeg aanvankelijk veel steun van de Sovjet-Unie, maar eind jaren zestig was de liefde voorbij. Grondlegger van de Volksrepubliek Mao Zedong wilde niet langer ondergeschikt aan Rusland blijven, hij wilde zelf een leidende rol in de communistische wereld. Het leidde bijna tot een oorlog, en oudere Chinezen herinneren zich nog hoe ze ondergrondse gangen moesten graven om in te schuilen als er een kernoorlog zou komen.

China is inmiddels vooral geobsedeerd door de Verenigde Staten. De VS zijn op de langere termijn dé grote vijand die bestreden moet worden. Daar kan China de steun van Rusland bij gebruiken, maar dan wel liefst met Rusland in een ondergeschikte rol. Rusland, van oudsher de grote communistische broer van China en de opperbaas in de communistische wereld, moet zo snel mogelijk het kleine broertje worden. Een broertje dat China naar believen kan dwingen om een internationaal beleid te volgen dat China uitstippelt en bepaalt.

China is inmiddels vooral geobsedeerd door de Verenigde Staten

China wil daarom graag dat Rusland zo afhankelijk mogelijk wordt. De oorlog biedt daarvoor uitgelezen kansen. Zo wil China graag zo goedkoop mogelijke energie van Rusland. Buiten de energie zijn de handelsstromen tussen Rusland en China beperkt, en voor China niet van vitaal belang. Rusland is slechts goed voor 2 procent van de Chinese handel, en 70 procent daarvan gaat naar energie.

Rusland kan zijn gas en olie door de oorlog moeilijk kwijt in Europa. China is best bereid om meer te kopen, maar alleen onder gunstige voorwaarden.

China verkoopt Russisch LNG

China maakt daarnaast ook handig gebruik van de hoge prijzen op de gasmarkt in Europa door Russisch LNG, vloeibaar gas dat het goedkoop heeft ingeslagen, voor de hoogste prijs door te verkopen aan Europa. China heeft dat LNG op het moment zelf niet nodig: de economie draait slecht en China krijgt via pijpleidingen al voldoende goedkoop Russisch gas.

Ook olie krijgt China goedkoop, al is niet openbaar bekend wat China precies betaalt. Het land is sinds mei veel meer Russische olie gaan importeren. Rusland is zo uitgegroeid tot China’s grootste olieleverancier, ten koste van Chinese import uit bijvoorbeeld Saoedi-Arabië en Angola. Dat is gunstig voor China, maar vanwege de lage prijs minder gunstig voor Ruslands oorlogskas.

China wil voorkomen dat het te zeer afhankelijk wordt van Russische energie. Rusland wordt wel steeds afhankelijker van China en India voor de olieverkoop. Ruim de helft van de Russische olie gaat nu al naar China en India, waarbij China net iets meer afneemt dan India.

Intussen steunt China Rusland wel in het verzet tegen een Europees voorstel voor een maximumprijs voor olie. Zo’n maximum zou ongunstig zijn voor Rusland.

Voor olie en gas mag China voortaan ook nog eens in Chinese yuan of roebels betalen, zo werd dinsdag bekend. Voor China is dat gunstig, want zo wordt de Chinese munt internationaal dominanter zonder dat die ook meteen vrij verhandelbaar hoeft te worden. Sberbank, de grootste Russische bank, maakte dinsdag bekend dat de bank ook leningen gaat verstrekken in Chinese yuan.

Voor wie meer context wil bij de oorlog in Oekraïne zijn er talloze boeken, films, documentaires en podcasts te vinden. NRC geeft tips in deze gids.