‘Piekbelasters uitkopen is niet effectief’

Als honderden grote stikstofuitstoters stoppen met hun bedrijf, daalt de totale stikstofneerslag op kwetsbare natuurgebieden slechts met een paar procent. Dat concludeert hoogleraar milieusysteemanalyse aan Wageningen University & Research Wim de Vries in een artikel dat donderdagmiddag is gepubliceerd op natuurwebsite Nature Today.

Het kabinet is afgelopen zomer begonnen met de zogeheten ‘piekbelastersaanpak’. Die richt zich op drieduizend bedrijven, vooral agrarische ondernemingen en in minder mate industriële bedrijven. Zij kunnen tot april beslissen of zij willen stoppen met hun bedrijf, en daarvoor 120 procent van de waarde van hun bedrijf uitbetaald krijgen. De bedrijven mogen maximaal op 25 kilometer afstand van kwetsbare natuurgebieden liggen en moeten minstens 35 kilogram stikstof deponeren op deze natuur om voor deze regeling in aanmerking te komen. Het ministerie heeft hier zo’n 1 miljard euro voor beschikbaar.

De Vries laat in zijn berekeningen zien dat het effect van deze piekbelastersaanpak gering is, en hij is kritisch op de aanpak van het Rijk. Als drieduizend bedrijven stoppen – „veel te optimistisch” volgens De Vries – zorgt dit voor tien procent minder stikstofneerslag. En als zeshonderd piekbelasters stoppen – „en dat lijkt al optimistisch” – dan daalt de stikstofneerslag op kwetsbare natuur met 2 procent.

Lees ook: Kippenboer, kwartelkoning, geitenpaadje: in de stikstofstrijd telt iedere gram uitstoot

‘Grote nadelen’

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit stelt in een reactie dat de berekeningen van De Vries „kloppen in ordegrootte met onze eigen verwachtingen”, maar plaatst wel een kanttekening bij zijn analyse. Volgens het ministerie is het „zuiverder” om de gerealiseerde stikstofreductie van de piekbelastersaanpak af te zetten tegen de te reduceren neerslag en niet tegen de totale stikstofneerslag. Want, benadrukt het ministerie, de neerslag „hoeft immers niet naar terug naar 0” om aan de stikstofdoelen te voldoen. Minister Van der Wal zei in juni dat het niet noodzakelijk is dat alle drieduizend bedrijven stoppen. Ze vond het al „heel goed” als een vijfde van die groep stopt.

Het ministerie zegt dat de piekbelastersaanpak het doel heeft „om op korte termijn een deuk te slaan in de stikstofdepositie”, maar niet de enige manier is om de neerslag terug te brengen. Boeren kunnen ook extensiveren (minder dieren houden op meer land), hun bedrijf elders in het land voortzetten of de uitstoot verlagen met technische hulpmiddelen. Van die laatste mogelijkheid is uit wetenschappelijke onderzoeken gebleken dat het rendement veel lager is dan beloofd.

Er kleven volgens de hoogleraar De Vries „grote nadelen” aan de piekbelastersaanpak. Zo zou rondom de Veluwe amper nog landbouw mogelijk zijn, „met alle sociaaleconomische gevolgen die daarmee samenhangen”. Bovendien bestempelt de aanpak grote boerderijen die niet intensief boeren en „die zelfs relatief ver van een groot natuurgebied liggen” als piekbelaster, volgens De Vries. Daar zitten bedrijven tussen die er alles aan doen om hun uitstoot zo laag mogelijk te krijgen. De Vries pleit ervoor elke boer een duidelijke uitstootlimiet te geven. In ‘randzones’ van 500 meter rondom natuurgebieden zou, volgens hem, amper nog vee gehouden moeten worden. En op de overige plekken moet er één duidelijke stikstofnorm komen, vindt hij.