Als er één ding snel duidelijk wordt als jonge ouder, is het wel dat het ouderschap geen algoritme is. Er is niet één formule, niet één app waarmee je een goede vader wordt. Of waarmee je kleine kinderen in redelijke mensen verandert. Het echte leven werkt niet zo voorspelbaar als een wiskundig model, weet zo’n beetje iedereen die ademt. En als je het vóór je kinderen krijgt nog niet weet, kom je er wel achter door het ouderschap.
En toch knaagt het aan me, de opkomst van al die superslimme AI-programma’s. Als ze ingewikkelde maatschappelijke, wiskundige en informaticaproblemen zo goed kunnen oplossen – zou ChatGPT me dan niet ook wat kunnen leren over het ouderschap? „Hoe word ik een goede vader?”, typ ik daarom maar in, na wéér een onredelijke peuterwoedeaanval waardoor ik aan mijzelf twijfel. En zoals bij wel meer vragen lijkt het antwoord van AI op het eerste gezicht indrukwekkend.
„Het streven om een goede vader te zijn is lovenswaardig!”, schrijft de chatbot terug. „Hoewel er geen ‘perfecte’ blauwdruk is voor ouderschap, zijn er enkele algemene tips die je kunt overwegen:
1. Betrokkenheid. Wees betrokken bij het leven van je kind, toon interesse in hun activiteiten, luister naar hen en communiceer regelmatig met hen.
2. Tijd en aandacht. Besteed kwaliteitstijd aan je kinderen. Dit betekent niet alleen fysiek aanwezig zijn, maar ook actief deelnemen aan hun leven en activiteiten.
3. Geduld en begrip. Kinderen hebben begeleiding en ondersteuning nodig. Wees geduldig, begripvol en empathisch, en probeer zaken vanuit hun perspectief te bekijken.
4. Positieve bekrachtiging. Moedig je kind aan, geef complimenten en erken hun inspanningen en prestaties. Dit helpt bij het opbouwen van hun zelfvertrouwen.
5. Grenzen stellen. Stel duidelijke, eerlijke en consistente grenzen voor je kinderen. Dit helpt hen structuur en discipline te begrijpen.
6. Gezondheid en veiligheid. Zorg voor de fysieke en emotionele gezondheid en veiligheid van je kinderen. Moedig een gezonde levensstijl aan en bescherm ze tegen mogelijke gevaren.
7. Zelfzorg. Vergeet niet voor jezelf te zorgen. Als je goed voor jezelf zorgt, ben je beter in staat om er voor je kinderen te zijn.”
Nou, strik eromheen en op de koelkast hangen, dacht ik toen ik het las. Behoorlijk knap voor een computer. Mooie, multidimensionale benadering van het vaderschap: kracht en liefde, grenzen én vertrouwen meegeven – en ik mag ook af en toe eens voor mezelf zorgen.
Of toch niet? Hoe langer ik erover nadenk, hoe blikkeriger de AI-geboden gaan klinken. Ja, het klopt allemaal wel redelijk, maar is het niet ook wel erg symbolisch voor hoe AI nu wordt gebruikt? AI als orakel, als leidraad.
Ik moet denken aan de onderzoeken van de Amerikaanse pedagoog Alison Gopnik, waarin ze uiteindelijk tot een tweedeling in soorten ouderschap komt. Volgens haar heb je ‘timmerman’-ouders en ‘tuinman’-ouders. De timmermannen zien opvoeden als een taak die je moet uitvoeren zoals je een stoel of een tafel zou maken. Je vormt een kind zoals een timmerman een stuk hout op zo’n manier bewerkt, dat het een stoel of een tafel kan worden. Ouderschap in die opvatting vergt een duidelijk plan, geduld en beheersing. Het ouderschap als een ambacht, parenting als werkwoord.
De tuinman-ouder doet het helemaal anders. Die ziet een kind als een onvoorspelbare, levendige en weerbarstige tuin. Je kunt wel proberen om her en der wat extra water te geven, een beetje bij te snoeien, wat in te zaaien, maar een tuin laat zich nooit helemaal beheersen. Het resultaat hangt af van weer, wind, toeval. Er is geen voorspelbaar eindresultaat zoals bij een meubelstuk. Volgens Gopnik zijn tuinman-ouders gelukkiger en succesvoller in het ouderschap dan timmerman-ouders – en ervaren de kinderen dat ook zo.
En AI is nou precies een stuk gereedschap voor timmermannen. Algoritmes geven heldere, afgemeten, beheerste antwoorden: als dit, dan dat. Maar kinderen zijn misschien wel het exacte tegenovergestelde van een algoritme: speels, rommelig, onvoorspelbaar, ze hebben verbeeldingskracht. Dat zijn dingen die AI – in elk geval voorlopig nog – niet heeft.
ChatGPT is een statistiekmachine, die op basis van de ingevoerde data simpelweg ‘raadt’ wat het passende antwoord is. Eigenlijk doen deze AI-systemen niets meer dan voorspellen wat het beste gemiddelde volgende woord van een zin is.
Terwijl, is goed ouderschap een statistisch gemiddelde? Waar zit nou écht betekenis in bij het ouderschap? Zit dat in meteen, heel precies kunnen reproduceren hoe andere ouders het doen? Of wat alle teksten op het internet daarover ooit zeiden en zeggen?
Of zit goed ouderschap in het proces van leren wat in de unieke omstandigheden van jouw kind het beste werkt? In vallen en opstaan, leren en verbeteren, de mist in gaan en weer een nieuwe weg vinden? Denken dat je het snapt – maar toch weer niet. Dat lijkt me trouwens ook veel meer iets om voor te leven aan mijn kinderen dan bij moeilijke vragen steeds ChatGPT erbij halen: het leven is proberen, experimenteren, menselijk. Níét digitaal en algoritmisch.
Nou sluit rommeligheid en onvoorspelbaarheid niet uit dat je ook een plan hebt, lijkt me. Het is uiteindelijk fijn om aan het eind van een opvoeding zelfstandige, vérstandige volwassenen te hebben die een beetje lief zijn voor hun omgeving. In die zin is er wel een sóórt van bestemming van het vaderschap. En een beetje gluren bij de buren is best geruststellend af en toe. Dus AI kan daarbij best nuttig zijn.
Maar een technologische shortcut naar het eindpunt lijkt me geen goed idee, het is een verkeerde vorm van controledrift. Dus dank je wel ChatGPT, ik hoor wat je zegt, ik neem het mee. Maar ik ga het toch net even anders doen dan hoe jij het voorstelt. Gelukkig weet ik zelf ook nog niet precies hóé.
