Oproep tot mobilisatie legt de grote tekorten in het Russische leger bloot

Rusland zat er de hele dinsdagavond op te wachten, maar pas woensdagmorgen vroeg werd de aangekondigde tv-toespraak van Vladimir Poetin eindelijk uitgezonden.

De Russische president zat scheef achter zijn bureau, zwaar leunend op zijn linkerarm, alsof hij weer last had van zijn rug. Maar anders dan tijdens zijn agressieve speeches rond de Russische invasie in Oekraïne van 24 februari, toonde Poetin geen opwinding of emotie – ondanks de ernst van het besluit dat hij wereldkundig maakte: de „gedeeltelijke mobilisatie” en gedwongen inlijving van Russische burgers in het leger.

Op vaderlijke toon probeerde de Russische president de pijn te verzachten: het besluit betreft alleen reservisten met „bepaalde militaire functieopleidingen” en „desbetreffende ervaring” – waarmee Poetin waarschijnlijk doelde op eerdere gevechtservaring aan het front, zoals in Syrië.

Lees ook dit artikel: Met gedeeltelijke mobilisatie wordt angst van Russen werkelijkheid

De maatregel, zo zei Poetin, was „volledig gerechtvaardigd in het licht van de dreigingen waarmee we worden geconfonteerd.” Bij het schetsen van die dreigingen kwam de Russische president echter niet veel verder dan de mededeling dat de „frontlijn meer dan duizend kilometer lang is” en nieuwe, woeste beschuldigingen aan het adres van westerse regeringsleiders, die volgens Poetin niet alleen uit zijn op de vernietiging van Rusland, maar zelfs openlijk zouden spreken over de inzet van kernwapens.

Vernietigingswapens

Poetin was niet te beroerd om opnieuw met nucleaire vergelding te dreigen. Rusland beschikt over „vernietigingswapens” die op punten „moderner zijn dan die van de NAVO” en zal niet aarzelen die in te zetten als dag nodig is, zo zei de president: „Dat is geen bluf”. Dat klonk dreigend, maar leek ook vooral bedoeld als rookgordijn voor de werkelijke reden van Poetins mobilisatiebesluit: het enorme tekort aan mankracht van het Russische leger.

De troepenmacht waarmee Poetin Oekraïne eind februari binnenviel telde op papier bijna 190.000 man – beroepsmilitairen die vrijwillig deelnamen aan het conflict. In werkelijkheid waren veel eenheden lang niet op sterkte en moesten er soms dienstplichtigen gedwongen worden mee te vechten.

Poetin was niet te beroerd om opnieuw met nucleaire vergelding te dreigen

Deze toch al onderbezette invasiemacht heeft de afgelopen zeven maanden enorme verliezen geleden. In een toelichting op het mobilisatiebesluit sprak de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe woensdag van 5.937 gesneuvelden, maar dat aantal is vrijwel zeker veel te laag: de Oekraïense generale staf meldde woensdag ruim 55.000 gedode Russische militairen. Het aantal gewonden, meestal een factor twee tot drie hoger, moet daar nog bij worden opgeteld. Geen wonder dus dat nu al een enorm aantal Russische reservisten zal worden opgeroepen: 300.000 man. Minister van Defensie Sjojgoe bevestigde dat het Kremlin vooral op zoek is naar ex-militairen met „gevechtservaring” – ervaren voormalige beroepssoldaten, met wie de lege gevechtseenheden in Oekraïne zo snel mogelijk kunnen worden gevuld. Maar daar hoeft het niet bij te blijven. Juristen die het presidentieel decreet nr. 647 over de ‘gedeeltelijke mobilisatie’ bestudeerden, merkten op dat de tekst het mogelijk maakt om álle Russische (mannelijke) staatsburgers in de militaire leeftijd op te roepen – zieken en gedetineerden uitgezonderd. Bovendien is punt 7 van het decreet niet openbaar gemaakt.

Mogelijk meer rekruten

Volgens Poetins voorlichter Dmitri Peskov wordt hierin gesproken over het aantal van 300.000 op te roepen reservisten, maar verdere details wilde hij niet geven. Mogelijk kan het dus gaan om meer rekruten, als dat nodig blijkt te zijn. Tijdens zijn toelichting zei Sjojgoe zonder blikken of blozen dat de totale reserve van de Russische strijdkrachten 25 miljoen man bedraagt.

Toch zal de mobilisatie geen directe gevolgen hebben op het slagveld. Het zal minstens enkele weken duren voordat de eerste opgeroepen militairen in de gevechtseenheden kunnen instromen. Hoe dan ook zal de gevechtskracht van de gemobiliseerde militairen lager liggen dan de vrijwilligers met wie Poetin de oorlog begon. Onder de gesneuvelden van de afgelopen maanden bevonden zich opvallend veel officieren, die lastig zijn te vervangen.

Stalen helmen uit de Sovjettijd

De vraag is ook in hoeverre Rusland in staat is te zorgen voor voldoende uitrusting en bewapening. Aan het front zijn inmiddels stokoude T-62 tanks gesignaleerd en de geronselde soldaten uit de door Rusland bezette ‘Volksrepublieken’ Donetsk en Loehansk moeten het vaak doen met stalen helmen uit Sovjettijd, die weinig bescherming bieden tegen granaatscherven.

De Russische mobilisatie, zo zei de Britse minister van Defensie Ben Wallace woensdag, is een teken dat Poetins invasie „aan het mislukken is”. Aan die conclusie is de Russische president echter nog niet toe. Met de dinsdag aangekondigde referenda in de door Rusland bezette regio’s over aansluiting bij de Russische Federatie – over de uitslag daarvan maakt niemand zich illusies – trekt de Russische president een lijn in het zand: de gemobiliseerde militairen verdedigen straks het nieuwe ‘vaderland’.

Kwantiteit

In Ruslands militaire verleden is kwantiteit altijd belangrijker geweest dan kwaliteit, zo weet Poetin, en werd de overwinning vaak met wilskracht en doorzettingsvermogen geforceerd. In 1812 verloren de Russen de slag bij Borodino, maar wonnen ze de oorlog tegen Napoleon. Na een reeks catastrofale nederlagen in 1941 wist het Rode Leger in 1942 bij Stalingrad het tij te keren. Ook nu rekent Poetin op de lange adem van zijn strijdkrachten – en op de ijzeren vuist van zijn politie en veiligheidsdiensten, die het thuisfront onder de duim moeten houden. Ze kwamen woensdagavond al op grote schaal in actie: bij anti-oorlogsdemonstraties werden in diverse Russische steden, vooral in Moskou en St. Petersburg, zeker 1.250 arrestaties verricht.

Lees ook dit artikel: Toespraak Poetin leidt tot paniek: ‘Hoe krijg ik een vrijstelling voor het leger?’