Opera Spanga maakt ‘Madam Scrooge’: een takketeringtyfuswijf in het Friese Langelille

Een takketeringtyfuswijf is ’t, die Madam Scrooge, de daklozen in Rotterdam zijn het er roerend over eens. Sommigen zijn hoogstpersoonlijk door haar de goot in geholpen. Zelf vindt ze dat ze een goede zakenvrouw is. Kun jij niet op tijd je lening terugbetalen? Nou vooruit, dan krijg je wat uitstel – tegen een flink hogere rente.

Opera Spanga maakt met Madam Scrooge een moderne bewerking van Charles Dickens’ kerstklassieker A Christmas Carol. Zijn de zomervoorstellingen in een tent in het Friese plaatsje Spanga, nu speelt het gezelschap in de oude melkfabriek van het naburige Langelille. Daardoor wordt het een kameropera: er is ruimte voor een bescheiden podium, de musici zitten in een kleine zijkamer.

Dat hoeft de pret niet te drukken met zo’n geliefd stuk. Een modernisering ligt in tijden van neoliberalisme zelfs bijna voor de hand. Jammer is dan dat het oorspronkelijke werk zo bekend wordt verondersteld, dat veel is gesneuveld wat het tot een goedlopend verhaal maakte. De vrek Scrooge krijgt op kerstavond bezoek van zijn dode zakenpartner Jacob Marley, die een loodzware ketting meesleept als straf voor zijn geldlust bij leven. Het spook waarschuwt Scrooge dat hij zijn leven moet beteren, omdat hem anders een nog zwaardere ketting wacht. Daarna komen er drie kerstgeesten langs: van verleden, heden en toekomst. Die doen Scrooge inzien dat er meer is dan alleen geld.

De novelle is in Langelille met humor bewerkt. Zo zijn alle belangrijke personages nu vrouwen (Ebenezer Scrooge wordt Madam Ebe Scrooge, Marley krijgt een mantelpak, Scrooge’ assistent Bob wordt Bo, neef Fred wordt nicht Isabelle), is de ketting van Marley vervangen door een onbedwingbare jeuk waarmee ze Scrooge aansteekt, en woont de madam in een goudomrand appartement compleet met kluis en spraakassistent Alexa.

Komische timing

Maar waardoor verwerd Scrooge in haar verleden van empathische meid tot hardvochtige cententeller? Bij Dickens is het een combinatie van een akelige kostschooljeugd, een verloren liefde en de dood van Scrooge’ zuster. Bij Opera Spanga blijft alleen het liefdesverdriet over. Doofde de verliefdheid van het andere meisje, of schrok Ebe weg van een op het platteland van haar jeugd niet geaccepteerde lesbische relatie? De toeschouwer mag het zelf invullen.

Ook na de tweede tocht, met de geest van het heden, lijkt Scrooge nog amper geraakt; ze mompelt wat voor zich uit dat ze wellicht ook zou kunnen geven. Maar dat woord blijft meerdere keren na ‘gee-’ hangen in haar keel, ‘-vun’ verdwijnt in onbedwingbare braakneigingen. Die scène is wel weer erg grappig, doordat Wivineke van Groningen haar Scrooge met uitstekende komische timing ernstig blijft spelen: hoe gemener de persoon, hoe geestiger de situatie.

De inkeer van wrokkige vrek naar gulle gever volgt te plotseling. In deze voorstelling tijdens Scrooge’ tocht met de geest van de toekomst geen geroddel over een eerst mysterieuze vrekkige overledene met daarna de confronterende grafzerk met de naam ‘Scrooge’, of de dood van Tiny Tim. Dus hoe madam haar empathie terugvindt, blijft duister. Dat maakt Madam Scrooge wat vlak.

Wellicht was de gedachte van de makers dat ze de goede kant op wordt gestuurd door zang en spel van de andere karakters, want dat is prima in orde. Naast Scrooge zijn er twee zangeressen in meerdere rollen (Klara Uleman als zwerver, Marley én de drie geesten; Merlijn Runia als Bo, Isabelle en eerste liefde Olga) en vier mannen die zowel Rotterdammers, boeren, boeddhistische monniken als Timmy en zijn broers zingen. Een spaarzame bezetting die toch een volwaardige cast vormt. Helemaal bewonderenswaardig is het muziektrio: nooit geweten dat een cello, klarinet en accordeon samen een heel orkest kunnen zijn. Het slotlied ‘Wij danken de geesten dat Scrooge eindelijk kan geven’ wordt dankzij dit collectief een mooi kerstlied.

Bekijk een overzicht van onze recensies over klassiek