Op wie kan je stemmen bij de Europese verkiezingen 2024?

Ervaren Europarlementariërs, Brusselse oudgedienden, politieke insiders, een gerechtsdeurwaarder en opvallend veel mannen voeren in Nederland de lijsten voor de Europese verkiezingen aan. Wat ze, eenmaal verkozen, doen in het Europees Parlement: onderhandelen over nieuwe Europese wetten, de EU-begroting, en de Europese macht controleren. Van de 720 Europarlementariërs komen er straks 31 uit Nederland.

Lees ook Bij Europese verkiezingen staat dit keer veel op het spel

Dinsdag leveren de partijen hun kandidatenlijst in bij de Kiesraad. NRC licht hier de lijsttrekkers uit van de partijen die in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn.

Sebastiaan Stöteler, PVVDeurwaarder die de islam ziet als ’totalitaire ideologie’

Gerechtsdeurwaarder Sebastiaan Stöteler (Almelo, 1983) werd sinds 2017, als beleidsmedewerker in de Provinciale Staten, klaargestoomd voor een carrière binnen de PVV. Sinds maart 2018 zit hij in de Almelose gemeenteraad en sinds december 2022 in de Provinciale Staten van Overijssel. In 2021 viel hij als nummer 25 van de Tweede Kamerlijst buiten de boot voor een Kamerzetel. Zijn adagium is ,,behandel een ander zoals uzelf behandeld wil worden’’, zei hij vorig jaar tegen RTV-Oost. Tegelijkertijd laat hij in de provinciepolitiek het klassieke PVV-geluid horen. ,,De PVV is de enige partij in Nederland die de islam ziet voor wat het is: een totalitaire ideologie die thuishoort in het rijtje met het fascisme, nazisme en communisme’’, valt op zijn Overijsselse PVV-pagina te lezen.

De positie van de PVV deze verkiezingen is interessant. In plaats van een Nexit, wil de partij de EU ,,van binnenuit hervormen’’. ,,Intensieve economische samenwerking is in ons belang.’’

Wel moet er minder geld en macht naar de EU, wil de partij minder asielmigratie en moet er een streep door ,,hysterische klimaat- en stikstofregels’’. Over de islam of moslims spreekt de partij in het programma met geen woord.

Bas Eickhout, GroenlinksInvloedrijke Europarlementariër moet rood-groen samenbrengen

Na vijftien jaar in het Europarlement is Bas Eickhout (Groesbeek, 1976) in Brussel inmiddels een gevestigde naam. Naast voorman van de gezamenlijke lijst GroenLinks-PvdA, is hij ook net als vijf jaar geleden tegelijk Europees aanvoerder van de Groenen. De afgelopen vijf jaar groeide de invloed van Eickhout, onder meer omdat de Groenen na een forse winst in 2019 in het Europarlement de positie van ‘kingmaker’ kregen. Maar vooral omdat er onder de ‘Green Deal’ stapels aan klimaatwetgeving gepresenteerd werden en Eickhout als coördinator van zijn eigen partij bij alles betrokken was.

Daarmee werd Eickhout de afgelopen jaren een centrale speler in Brussel – uit ranglijstjes komt hij standaard naar voren als de meest invloedrijke Nederlandse Europarlementariër. Het betekende ook dat Eickhout pragmatischer werd – steeds meer realo dan fundi. Tegelijk is de kritiek dat hij het allemaal wel érg goed weet en niet nalaat dat anderen voortdurend in te peperen, nooit verdwenen.

Lees ook In Europa ligt de PvdA dichter bij D66 dan bij GroenLinks

Daar kan het ook gaan schuren: dat Eickhout boegbeeld is van de Groenen, terwijl hij óók de lijst van de Nederlandse sociaaldemocraten trekt. Sowieso wordt het de komende periode veel ingewikkelder om klimaatbeleid op de Europese agenda te houden, nu radicaal-rechts groeit en defensie en economie aan urgentie hebben gewonnen. Eickhout zal hard zijn best moeten doen de coalitie vóór de Green Deal in ere te houden.

Malik Azmani, VVDStreng op migratie, gedwarsboomd door de PVV

Malik Azmani (Heerenveen, 1976) kwam vijf jaar geleden naar Brussel met een ,,missie” of zelfs ,,roeping”: Europa ,,voeden met mijn ideeën” over migratie. In 2015 had het toenmalig VVD-Kamerlid een destijds omstreden voorstel gepresenteerd om asielzoekers voortaan buiten Europa te registreren en op te vangen. En in 2024 constateert Azmani graag: de EU is in zijn richting opgeschoven. Onlangs werd een ingrijpend pakket migratiewetten aangenomen, dat de grensmuren van Europa een stuk hoger optrekt.

Azmani genoot de afgelopen jaren zichtbaar als liberaal Europarlementariër en kreeg al bij het begin van zijn mandaat een invloedrijke plek als vicevoorzitter van zijn fractie. Onder collega’s wordt hij gewaardeerd. Maar zijn ambitie door te stoten naar plek één werd onlangs gesaboteerd door de formatieonderhandelingen die zijn partij met de PVV voert: voor veel Europese liberalen nauwelijks te verkroppen.

De komende periode zal Azmani als hij wordt verkozen proberen de Europese migratielijn nog wat verder aan te scherpen. Maar hoe invloedrijk hij kan worden, hangt ook sterk af van het formatieresultaat: komt het werkelijk tot een coalitie met de PVV, dan kan dat de positie van de VVD in Brussel flink schaden.

Gerben-Jan Gerbrandy, D66Oud-Europarlementariër die Dieselgate onderzocht

Gerben-Jan Gerbrandy (Den Haag, 1967) is er trots op dat hij in 2017 door Natuurmonumenten tot groenste politicus van het jaar werd uitgeroepen. De D66’er zat van 2009 tot 2019 al in het Europarlement, waar hij onder meer een kritisch onderzoeksrapport schreef over Dieselgate. Daarna werkte hij onder meer voor het lobbykantoor van de in opspraak geraakte D66-strateeg Frans van Drimmelen.

Behalve vergroenen, moet de EU wat Gerbrandy betreft ook een politieke wereldmacht durven zijn, zeker in het licht van de oorlog in Oekraïne. De antwoorden op grote vraagstukken liggen wat D66 betreft niet in minder EU. ,,Hoe groter de uitdaging, des te harder hebben we de Europese Unie nodig.’’ D66 wil het vetorecht van lidstaten afschaffen om zo sneller en democratischer te kunnen besluiten. Naast een sterke parlementaire democratie met meer tegenmacht, wil de partij meer Europese defensiesamenwerking en een grotere Europese begroting.

Dirk Gotink, NSCIngewijde spindoctor met nieuw eurokritisch geluid

Hij presenteert zich met nadruk als een ‘expert als het om de EU gaat’. En na ruim tien jaar in de gangen van het Europarlement te hebben rondgelopen, weet NSC-lijsttrekker Dirk Gotink (Haarlem, 1982) inderdaad uitstekend hoe het in Brussel werkt. Hij begon er als medewerker en voorlichter bij de Europese fractie van het CDA, stond in 2014 (zonder succes) op de CDA-lijst, maar won vooral aan invloed sinds hij eind 2018 als woordvoerder en spindoctor aan de slag ging voor Manfred Weber, de machtige fractievoorzitter van de Europese christendemocraten.

In die rol was Gotink de afgelopen jaren nauw betrokken bij de scherpere profilering die Weber voor zijn partij koos en waarin hij zich hard keerde tegen Eurocommissaris Frans Timmermans en een deel van zijn groene plannen. Gotink zal met een mogelijke NSC-fractie makkelijk kunnen integreren bij de Europese collega’s, maar zal tegelijk soms moeten uitleggen waarom uit die partij een soms flink eurokritischer geluid klinkt dan ze gewoon zijn – ook van Gotink zelf de afgelopen jaren.

Sander Smit, BBBBBB-uithangbord, voormalig CDA-medewerker in Brussel

Sander Smit (38) lijkt een ideaal uithangbord voor BBB. Zo komt hij uit Overijssel, het achterland van zijn partij. Smit is geboren en getogen in Twente en was raadslid (voor het CDA) in de gemeente Hof van Twente. Maar zijn wereld is groter dan Twente. Smit werkte ruim acht jaar in het Europees Parlement, onder meer als persoonlijk medewerker voor Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik (CDA). Ook hield hij zich als beleidsmedewerker van de EVP-fractie bezig met onder meer landbouw, plattelandsontwikkeling, internationale handel, wildbeheer en visserij. Zijn doel in Europa: Europese wetgeving, zoals de Green Deal, aanpassen zodat ze meer rekening houden met de belangen van boeren, vissers en landbouworganisaties.

Tom Berendsen, CDAPleitbezorger van groene industriepolitiek

Toen Tom Berendsen als Europarlementariër aan de slag ging met industrie- en energiebeleid leken dat niet direct de thema’s waarmee je kon gaan schitteren. Maar sinds de energiecrisis, de revival van ‘industriepolitiek’ en groeiende zorgen over Chinese overnames, zat Berendsen alsnog op thema’s die politiek zeer urgent zijn. En dat hij al jaren ijvert voor ‘groene industriepolitiek’ sluit ook perfect aan bij het pleidooi van de nieuwe Haagse partijleider Henri Bontenbal daarvoor.

Tegelijk blijft de expertise van Berendsen wel wat technisch en een tikje saai – en daarmee ook zijn eigen profiel. Voor hij in 2019 Europarlementariër werd, studeerde hij bestuurskunde en werkte hij als accountant. De afgelopen jaren werkte Berendsen succesvol aan Europese plannen om strategische afhankelijkheden te verkleinen.

In de fractie van Europese christen-democraten komt hij straks waarschijnlijk twee nieuwe Nederlandse partijen tegen: BBB en NSC. Aan Berendsen de taak het CDA zichtbaar te houden, zowel in de huidige campagne als straks in het Europarlement.

ANja Hazekamp, PvddIntroduceerde de ‘plofkip’ in Brussel

Voor Anja Hazekamp is het lijsttrekkerschap routine, dit is haar derde ronde voor de PvdD in Brussel. Ze introduceerde de term ‘plofkip’ in het Europees Parlement in 2018, met een motie voor verbetering van het kippenwelzijn. De afgelopen jaren reisde ze door Europa om diertransporten te inspecteren.

De PvdD, onderdeel van de linkse fractie in het EP, wil onder meer een subsidiestop voor de agro-industrie, meer nadruk op omschakeling naar duurzame landbouw en afschaffing van fossiele subsidies. Hazekamp (Ter Apelkanaal, 1968) is bioloog en was onder meer beleidsmedewerker bij een Zeehondencrèche in Pieterburen, vervangend Tweede Kamerlid en lid van de Provinciale Staten in Groningen.

Gerrie Elfrink, SPOud-wethouder met ‘Bokito-gedrag’, trots op zijn lastpak-status

Vergroeid met Arnhem, vergroeid met de SP. Gerrie Elfrink (Zevenaar, 1974) is al sinds 1999 betrokken bij zijn partij, momenteel als penningmeester. Hij was eerder fabrieksarbeider, portier van een parkeergarage en leraar. Ook ging hij undercover als arbeidsmigrant bij een uitzendbureau. Sinds 2002 is Elfrink politiek actief in Arnhem: als raadslid, fractievoorzitter en wethouder. Hij is kritisch en altijd nadrukkelijk aanwezig.

Als wethouder werd hem, in een onderzoeksrapport, zelfs ‘Bokito-gedrag’ verweten. Dat mensen hem als lastpak beschouwen, noemde hij begin dit jaar in De Gelderlander een compliment. Daarin zei hij ook in Brussel te willen „blootleggen hoe het eraan toe gaat. Het is een plek waar het grote geld ongelofelijk veel macht heeft, terwijl het eigenlijk zou moeten gaan om de samenwerking van de mensen in Europa.”

Reinier van Lanschot, VoltPartijgrondlegger met pan-Europese idealen

Het zijn vooral mannen, de lijsttrekkers voor de Europese verkiezingen. Dat hebben ze bij Volt ook gedacht. Oprichter Reinier van Lanschot heeft op het laatste moment een ‘co-lijsttrekker’ gekregen: Anna Strolenberg, de nummer twee. Van Lanschot (1989, Saint-Germain-en-Laye) studeerde rechten en overzag de ontbijtgranen bij Ahold Delhaize, voor hij zich voltijds op Volt stortte.

Strolenberg, waarvan het nog minder waarschijnlijk is dat ze aan een zetel komt, werkt als voorlichter bij VluchtelingenWerk en is al langer actief binnen de partij. Van Lanschot gelooft in een federaal Europa, en heeft zich eerder tevergeefs ingezet voor transnationale kieslijsten voor de Europese verkiezingen. De pan-Europese partij heeft één Europarlementariër, de Duitse Damian Boeleslager.

Bert-Jan Ruissen, SGPEuropa remmen vanuit Krimpen aan den IJssel

SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (Kruiningen, 1972), sinds 2019 in het parlement, heeft nooit een pied-a-terre genomen in Brussel. Hij houdt nog altijd kantoor in Krimpen aan den IJssel, en verblijft als hij moet doordeweeks in hotelkamers. De SGP wil Europa ‘remmen’, regelvermindering voor mkb’ers, en, uiteraard, een Bijbels geluid in Brussel vertolken. Ruissen zette zich in het Parlement in voor de visserij en tegen abortus.

De partij vormde de afgelopen decennia één Europese kandidatenlijst met de ChristenUnie. In 2019 braken ze over de vraag of ze nog thuishoren in de conservatieve ECR-fractie, waar toen ook FvD onderdeel van werd. De ChristenUnie verliet de fractie, Bert-Jan Ruissen bleef. Hij gaat op voor een tweede termijn, maar zetelbehoud zonder bundeling van krachten met de ChristenUnie lijkt onwaarschijnlijk.

Ralf Dekker, FVD‘Voor Europa, dus tegen de EU’

Ralf Dekker (Utrecht, 1957) werkte vanaf 1992 bij de Rabobank, waar hij van 2013 tot 2017 in de raad van bestuur zat. Na de verkiezingszege van FvD in 2019 werd Dekker Statenlid in Noord-Holland, later verving hij Tweede Kamerlid Simone Kerseboom. Naast huissommelier in de FvD-talkshow Forum Inside, is Dekker is ook voorzitter van het wetenschappelijk bureau en initiatiefnemer van de Renaissancescholen.

FvD is de enige partij in de Tweede Kamer die nog een Nexit bepleit. Dekker wil de steun aan Oekraïne stoppen en immigratie beperken om zo de ,,autochtone Europese bevolking’’ te beschermen. ,,Woke en lgbtqi+’’ moet bestreden worden, en het Europese klimaatbeleid moet van tafel. ,,Voor Europa, dus tegen de EU’’, is het motto.

ANja Haga, ChristenuniePlasticvrije Friesin met Christelijke waarden

,,Christen met een groen hart’’, noemt ChristenUnie-lijsttrekker Anja Haga (Drachten, 1976) zichzelf. De ,,Friesin in Europa’’ leeft naar eigen zeggen plasticvrij en zet zich als Europarlementariër dan ook in voor duurzaamheid, natuur en klimaat. Ze verzet zich tegen plannen om abortus toe te voegen aan het EU-mensenrechtenhandvest, omdat ze dat een zaak voor de lidstaten vindt.

De ChristenUnie verzet zich tegen de ,,drang naar ongebreidelde economische groei’’ en wil investeren in militair materieel voor Oekraïne. Ook wil de partij dat het makkelijker wordt digitale gegevens van het internet te verwijderen. Haga volgde in september 2023 Peter van Dalen op als Europarlementariër, die op verzoek van het landelijk bestuur plaatsmaakte om haar ervaring op te laten doen. Eerder werkte ze voor Staatsbosbeheer, was ze wethouder in Arnhem en Statenlid en fractievoorzitter in Friesland.

Michiel Hoogeveen, ja21Criticus van alles wat met Europese financiën te maken heeft

Michiel Hoogeveen (Leiden, 1989) arriveerde in 2019 in Brussel als persvoorlichter van de driekoppige fractie van Forum voor Democratie. Twee jaar later schoof hij door het vertrek van Derk-Jan Eppink naar de Tweede Kamer door naar een eigen zetel én stapte hij na een zoveelste schandaal rond partijleider Thierry Baudet, net als veel partijgenoten, over naar JA21.

Weer een jaar later verlieten zijn twee fractiegenoten die nieuwe partij en bleef Hoogeveen als enige JA21’er in Brussel over. De afgelopen drie jaar profileerde de Europarlementariër zich er als een scherp criticus van alles wat met Europese financiën te maken heeft: van het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank via de digitale euro tot ‘eurobonds’. Daarmee bereikte hij ook online een schare critici van het financiële stelsel.

Ooit riep Hoogeveen nog op tot een ‘Nexit’, inmiddels pleit hij louter nog voor het ‘begrenzen’ van de EU. Met dat ‘realistische en haalbare’ geluid hoopt zijn partij de eurokritische Nederlandse kiezer voor zich te winnen.