‘Grotesk’ noemde Marlene Engelhorn het in Der Spiegel dat ze geen cent erfbelasting hoeft te betalen over het miljoenenbedrag dat zij van haar grootmoeder kreeg. In een interview in het Duitse weekblad vorig jaar zei Engelhorn: „Families kunnen geld doorgeven alsof het adellijke dynastieën zijn. Hoe past dat in een democratie?” In Oostenrijk, waar Engelhorn woont, wordt geen erfbelasting geheven.
Engelhorn erfde een vermogen omdat een van haar voorouders chemieconcern BASF oprichtte. Woensdag maakte Engelhorn, 31 jaar oud, bekend dat ze 25 miljoen euro weggeeft. Een burgerraad van vijftig willekeurig gekozen Oostenrijkers moet beslissen hoe het geld wordt besteed. „Ik heb dit geld omdat het niet belast is”, aldus Engelhorn bij de aankondiging van haar plan. „Ik heb dit geld omdat de regering haar opdracht verzaakt vermogen zo in de maatschappij te verdelen dat het niet uitsluitend en volstrekt onrechtvaardig bij mij landt, alleen omdat ik toevallig ben geboren in deze familie met deze achternaam.” De 25 miljoen euro die Engelhorn nu weggeeft omvat circa 90 procent van haar erfenis.
Marlene Engelhorn groeide op in Wenen en bezocht privéscholen. Dat de weelde die haar omgaf niet vanzelfsprekend was merkte ze tijdens haar studie germanistiek aan de universiteit van Wenen, zo vertelde ze in Der Spiegel. Haar medestudenten werkten naast hun studie, in romans en nonfictie boeken las ze over ongelijkheid en ideeën voor herverdeling.
Zestig vermogenden
Dat Engelhorn niet tevreden is met de belastingpolitiek in Oostenrijk maakte ze al kenbaar met haar initiatief ‘Taxmenow’, een collectief van zo’n zestig vermogenden in Duitstalige landen die pleiten voor herverdeling van geld. In Duitsland, stelt het collectief, bezit de armere helft van de bevolking slechts 1,2 procent van al het vermogen. In Oostenrijk bezit de rijkste 1 procent naar schatting 50 procent van het vermogen.
Engelhorn kondigde al eerder aan dat ze haar geld wilde weggeven, ze zocht alleen nog naar de juiste manier. Dinsdag presenteerde ze het plan. Eerst zullen 10.000 willekeurig geselecteerde Oostenrijkse burgers een brief krijgen, waarin naar hun interesses en een paar gegevens wordt gevraagd. Vervolgens wordt er uit belangstellende een groep van vijftig mensen gekozen die een redelijke afspiegeling zijn van de samenleving. Die ‘Goede Raad voor Herverdeling’, zoals het gezelschap zal heten, kan dan met hulp van experts maar zonder inspraak van Engelhorn bepalen hoe het geld wordt besteed.
Het pleidooi voor hogere erfbelastingen van Marlene Engelhorn gaat diametraal in tegen de opvattingen van veel van haar voorouders, die decennialang succesvol onder het belasting betalen uit wisten te komen.
De oprichter van BASF, Friedrich Engelhorn, verkocht zijn aandelen nog bij leven en kocht met het geld het farmaceutische bedrijf Boehringer in Mannheim, dat onder andere malariamedicijnen produceerde. Vier generaties later verkocht Curt Engelhorn de firma Boehringer voor 19 miljard Duitse mark aan de Zwitserse farmaceut Roche. De Duitse staat zag daarvan geen cent, want de familie en het bedrijf stonden ingeschreven op Bermuda. „De heer Waigel zal zich ergeren”, zei Curt Engelhorn destijds in Der Spiegel over de toenmalige minister van Financiën Theo Waigel (CSU). Andere familieleden werden veroordeeld voor belastingontduiking, of ze wonen in Zwitserland.
