Onderhandelen tegen de klok om bloedbad in Rafah te vermijden

Al weken wordt er hard onderhandeld over een bestand, dat althans tijdelijk een einde zou moeten maken aan de Gaza-oorlog. Ook deze maandag werd er verder over gepraat, ditmaal in Qatar. Of Israël en Hamas het eens worden, blijft ongewis. Zo niet, dan dreigt Israël een offensief in te zetten bij Rafah, het laatste grote bolwerk van Hamas. Dit kan echter in een groot bloedbad eindigen, omdat in die zuidelijke grensplaats ook ruim een miljoen gevluchte Gazanen bivakkeren. De Palestijnse burgerbevolking snakt hoe dan ook naar een gevechtspauze omdat ze al maanden verstoken blijft van voldoende voedsel, water, brandstof en medicijnen. Vijf vragen over de stand van zaken in de Gaza-oorlog.

1 Hoe is de militaire situatie?

Israëlische troepen staan aan de rand van Rafah, waar de Israëlische luchtmacht al veelvuldig bombardementen op uitvoert. Premier Netanyahu herhaalde afgelopen weekend dat Israël de stad hoe dan ook met grondtroepen zal binnenvallen om deze laatste grote verzetshaard van Hamas op te ruimen. Daarmee zou volgens hem „de totale overwinning” van Israël een feit zijn.

Af en toe doet het leger al invallen in Rafah, zoals een paar weken geleden. Israëlische commando’s bevrijdden toen twee gijzelaars die Hamas-strijders op 7 oktober hadden meegenomen na een bloedige aanval op Zuid-Israël, die twaalfhonderd mensen het leven kostte. De actie in Rafah ging ten koste van tientallen Palestijnse doden, onder wie veel burgers.

Volgens Israëls minister van Defensie Yoav Gallant heeft Israël inmiddels 18 van de 24 bataljons van Hamas in de Gazastrook uitgeschakeld en zouden er twaalfduizend van de circa dertigduizend strijders zijn gedood. Amerikaanse schattingen gaan overigens uit van lagere aantallen. Zij spreken van 20 tot 30 procent van de Hamas-strijders die zou zijn gesneuveld.

In Rafah zou zich ook de militaire leider van Hamas, Yahya Sinwar, bevinden, vermoedelijk in een van de vele tunnels onder de stad. Overigens bieden Hamasstrijders ook elders in de Gazastrook nog steeds incidenteel verzet.

De Palestijnen en het grootste deel van de internationale gemeenschap hopen een grondoffensief in Rafah af te wenden omdat er zich meer dan een miljoen gevluchte Gazanen in en om Rafah bevinden, vaak in kwetsbare geïmproviseerde tentjes. Bij zware gevechten met Hamas-strijders, die zich tussen al deze burgers hebben ingegraven, zouden veel doden kunnen vallen, te meer omdat de burgers geen kant uit kunnen. De zuidelijke route is afgesloten. Egypte heeft een hoge grensmuur aangelegd om te voorkomen dat de vluchtelingen de grens overkomen. Wel houdt Egypte er kennelijk rekening mee dat de druk zo hoog zal worden dat er desondanks Gazanen over de grens zullen komen. Met het oog daarop heeft het een ommuurde ruimte opgezet in de woestijn, waar mensen kunnen worden opgevangen in tenten.

Lees ook Egypte probeert schade van Gaza-oorlog te beperken

2 Is er een evacuatieplan voor Gazaanse burgers in Rafah?

De Verenigde Staten, Israëls belangrijkste bondgenoot, hebben zich niet tegen zo’n offensief verklaard maar hebben als voorwaarde gesteld dat Israël eerst met een „geloofwaardig” evacuatieplan voor de burgers van Rafah komt. Zondag meldde het Israëlische leger een evacuatieplan te hebben opgesteld maar bijzonderheden hierover zijn nog niet naar buiten gekomen. Legerwoordvoerders beperkten zich er toe te zeggen dat er in de zone ten noorden van Rafah niet meer werd gevochten en dat de ontheemden daar dus heen kunnen. Maar hoe honderdduizenden mensen zouden moeten overleven in dat deels verwoeste gebied is onduidelijk. Faciliteiten voor opvang ontbreken er geheel.

3 Hoe is de humanitaire toestand in de Gazastrook?

Honderdduizenden Gazanen lijden honger, vooral in het noorden van het gebied, waar al wekenlang vrijwel geen hulpgoederen zijn binnengekomen. Sommigen houden zich volgens lokale bewoners in leven met de bladeren van bomen en struiken en met veevoer, en ten einde raad slachten ze soms hun trekdieren om weer even verder te kunnen. Ook medicijnen zijn er haast niet meer.

Philippe Lazzarini, hoofd van UNRWA, de VN-organisatie voor hulp aan Palestijnse vluchtelingen, sprak zondag van „een door mensen veroorzaakte ramp”. Hoewel het Internationaal Gerechtshof in Den Haag Israël eind januari gebood meer humanitaire hulp toe te laten tot de Gazastrook is het aantal vrachtwagens met hulpgoederen dat sindsdien de Gazastrook binnenkwam alleen maar verminderd. Kwamen er tussen 1 januari en 26 januari gemiddeld nog 147 vrachtwagens per dag binnen, tussen 27 januari en 21 februari waren dat er volgens cijfers van de VN-noodhulporganisatie UNOCHA nog maar 93. En in de loop van februari daalde dat gemiddelde nog verder. Vóór 7 oktober lag het dagelijkse gemiddelde op vijfhonderd.

Israël vreest dat de hulp ook ten goede komt van Hamas en beschuldigt de organisatie ervan enkele vrachtwagens met hulpgoederen te hebben gekaapt voor eigen gebruik.

4 Hoe staat het met de onderhandelingen over een staakt-het-vuren?

Na besprekingen afgelopen weekeinde in Parijs, waarbij gezanten van de VS, Egypte en Qatar mogelijkheden van een akkoord met vertegenwoordigers van Israël bespraken, toonden verschillende onderhandelaars zich gematigd optimistisch over de kansen van een bestand. Deze maandag zou er in de Qatarese hoofdstad Doha verder worden gepraat. Het zou volgens Israëlische mediaberichten gaan om een bestand van zes weken, waarbij Hamas een groot deel van de ruim 130 overgebleven gijzelaars die de groep op 7 oktober tijdens zijn bloedige aanval op Zuid-Israël maakte, zou vrijlaten. In ruil daarvoor zou Israël enige honderden Palestijnse gevangenen vrijlaten.

Een meisje redt eten uit een koelkast in haar beschadigde woning in Rafah. Voedsel is er steeds schaarser. Lokale bewoners zeggen dat sommige mensen zich in leven houden met bladeren van bomen en struiken, en met veevoer.

Het was nog onzeker of Hamas, dat zelf niet aan tafel zat in Parijs of Doha, kon instemmen met de voorwaarden. Hamas had eerder steeds een definitief staakt-het-vuren en terugtrekking van de Israëlische troepen geëist maar lijkt die eisen te hebben ingeslikt. Volgens sommige berichten heeft Netanyahu, die steeds sceptisch heeft gestaan jegens onderbrekingen van het Israëlische offensief tegen Hamas, intussen aanvullende eisen gesteld. Er zou vooraf een nauwkeurige lijst van gijzelaars door Hamas moeten worden verstrekt, terwijl ze via Doha naar Israël zouden moeten terugkeren. Met zijn opstelling wekte Netanyahu ook de woede van familieleden van de gijzelaars, die vinden dat de regering zich onvoldoende bekommert om het lot van hun gevangen familieleden.

Lees ook ‘Israël zal de oorlog niet beëindigen zonder de inname van Rafah’

Tot woede van sommige familieleden heeft Israël eerder een ultimatum gesteld aan Hamas om de gijzelaars voor 10 maart vrij te laten. Zo niet, dan zou het offensief tegen Rafah worden ingezet. Het is ook geen geheim dat Netanyahu’s extreem-rechtse coalitiegenoten, Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich, niets voelen voor een bestand. Zij vinden dat Israël geen enkele concessie aan Hamas moet doen.

Op 10 of 11 maart begint ook de ramadan, de islamitische vastenmaand, altijd een gevoelige periode voor moslims. Als Israël juist dan een offensief zou inzetten, zou dat veel kwaad bloed zetten in de hele islamitische wereld.

5 Trekt Israël zich iets aan van het tussenvonnis van vorige maand van het Internationaal Gerechtshof ?

Al na publicatie op 26 januari van het tussenvonnis van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in de zaak die Zuid-Afrika had aangespannen omdat Israël genocide zou plegen in de Gazastrook, had premier Netayanhu het „schandalig” genoemd dat het hof zich bereid had getoond deze zaak in behandeling te nemen. Tot woede van Netanyahu en de zijnen beval het hof Israël maatregelen te nemen om de Palestijnen te beschermen tegen genocide, onder meer door meer humanitaire hulp toe te laten tot de Gazastrook. Uiterlijk 26 februari zou Israël moeten melden hoeveel voortgang hiermee was geboekt.

Schoorvoetend bevestigde de Israëlische regering vorige week hierover summier verslag uit te zullen brengen bij het ICJ. Wat Israël heeft gerapporteerd, is niet duidelijk. Gerenommeerde mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch en Amnesty International concludeerden echter maandag al dat Israël zich niet aan de opdracht van het hof heeft gehouden. „Israël heeft zelfs verzuimd om ook maar de minste stappen te zetten om (de uitspraak) na te leven”, stelde Amnesty in een communiqué.

Delen Mail de redactie