Deze week is het een jaar geleden dat de Oekraïense strijdkrachten de stad Cherson bevrijdden. Zo kort voor het begin van de eerste oorlogswinter betekende het verjagen van de Russische troepen uit de zuidelijke stad en over de Dnipro een enorme opsteker voor de belegerde Oekraïense bevolking. Maar twaalf maanden later is het duidelijk dat de bevrijding van Cherson, wat betreft de herovering van bezet grondgebied, voorlopig ook het laatste grote wapenfeit was waaraan de Oekraïners zich kunnen vastklampen.
Het tegenoffensief dat Kyiv vijf maanden geleden op verschillende plaatsen in gang zette, heeft het Russische leger duizenden slachtoffers en veel materiële schade toegebracht. Maar de gehoopte Oekraïense opmars strandde tussen de mijnenvelden en de loopgraven langs de duizend kilometer lange frontlinie. Of, zoals de commandant van de Oekraïense strijdkrachten, generaal Valeri Zaloezjny, het eind vorige week in een essay en een interview in The Economist verwoordde, de twee legermachten zijn wat betreft hun technologische capaciteiten zodanig in evenwicht dat er een patstelling is ontstaan.
Zaloezjny’s eerlijke ontleding van de oorlogssituatie galmde nog dagenlang na in Kyiv. Zaterdag kreeg Oekraïnes hoogste militair ervan langs vanuit de entourage van president Volodymyr Zelensky zelf: volgens plaatsvervangend kabinetschef Ihor Zjovkva „vergemakkelijkt” de conclusie van Zaloezjny „het werk van de agressor”. En bovendien, zo voegde Zjovkva er op de nationale televisie aan toe, creëren diens opmerkingen „paniek” bij de bondgenoten van Oekraïne.
Lees ook Oekraïense generaal Zaloezjny ziet een patstelling ontstaan en schat kansen op een grote doorbraak aan het front laag in
Al blijft Zelensky er zelf op hameren dat hij als geen ander gelooft in de Oekraïense overwinning, zoals de president vorige week deed in Time, ook burgers en tienduizenden Oekraïense militairen hebben gezien dat er de afgelopen maanden in de frontlinies geen of nauwelijks beweging is gekomen. De gehoopte ommekeer na de komst van westerse kruisraketten en honderden westerse tanks en infanteriegevechtsvoertuigen bleef uit – en de levering van F-16’s is nog ver weg. Ondertussen wezen Amerikaanse cijfers in augustus uit dat sinds de invasie al meer dan 70.000 Oekraïense militairen om het leven zijn gekomen, en 120.000 gewond geraakt.
Aanvallen op infrastructuur
Nu is het bijna half november, en terwijl de temperaturen dalen groeit in Oekraïne de bezorgdheid dat Moskou op het punt staat met honderden aanvalsdrones en raketten een nieuwe grootschalige campagne tegen cruciale infrastructuur te beginnen. Vrijdag werd Charkiv al onder vuur genomen met tientallen drones – een van de grootste aanvallen op de Oekraïense infrastructuur in weken. Vorige winter richtten de Russen hun raketten en drones veelal op elektriciteitscentrales in het hele land om miljoenen Oekraïense burgers in de kou en in het donker te zetten.
Onderzoeken onder de Oekraïense bevolking laten een langzame kentering zien in de stemming. Hoewel uit peilingen van het Kyiv Internationaal Instituut voor Sociologie blijkt dat het vertrouwen in de Oekraïense strijdkrachten onverminderd hoog blijft (94 procent), daalt het vertrouwen in de andere overheidsinstellingen. Het vertrouwen in president Zelensky daalde van 91 procent in mei 2022 tot 76 procent in oktober van dit jaar; het vertrouwen in de regering kelderde in dezelfde periode van 74 naar 39 procent. Nog maar 21 procent van de burgers vertrouwt het parlement – anderhalf jaar geleden was dat nog 58 procent.
Volgens The New York Times zou uit een andere Oekraïense enquête blijken dat het percentage burgers dat voorstander is van onderhandelingen met Moskou, sinds het begin van de grootscheepse invasie is gestegen van 10 naar 14.
Druk van bondgenoten neemt toe
Het lijkt erop dat ook de druk vanuit de westerse bondgenoten op Kyiv langzamerhand toeneemt om te gaan nadenken over mogelijke onderhandelingen met Moskou. Dat meldde althans de Amerikaanse zender NBC afgelopen weekeinde, zich baserend op uitspraken van enkele anonieme hoge Amerikaanse regeringsfunctionarissen. Die „delicate” gesprekken zouden volgens NBC niet alleen een reflectie zijn van de militaire situatie op de grond, maar ook van de politieke situatie in Europa en de VS; de gesprekken zouden onder meer gaan over de vraag wat Oekraïne zou moeten opgeven om een akkoord met Rusland te kunnen sluiten.
President Zelensky wijst het idee van onderhandelen met Moskou resoluut af. Na een gesprek met de president van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, zei Zelensky in Kyiv: „Geen van onze partners oefent druk op ons uit om met Rusland om de tafel te gaan, met hen te praten, of hun iets te geven.” En in een televisie-interview met NBC zei een geëmotioneerde Zelensky zondag: „Wij willen geen enkele dialoog met terroristen. Hun woord is niets waard.”
President Zelensky denkt ook niet dat de militaire strijd op de grond in een impasse is geraakt, zoals zijn topgeneraal Zaloezjny vorige week zei. „Er is tijd verstreken, mensen zijn moe. Maar dit is geen patstelling”, zei Zelensky. Wel erkende hij dat er een „moeilijke situatie” is ontstaan. Die schreef hij grotendeels toe aan het ontbreken van luchtoverwicht aan het front.
Lees ook Met nieuwe offensieven willen Moskou én Kyiv voor de winter hun posities aan het front versterken
De militaire strijd gaat ondertussen verder, op meerdere fronten. Volgens Kyiv is het Oekraïense leger nog altijd in het offensief, onder andere in de zuidelijke regio’s Cherson en Zaporizja en rond het bezette stadje Bachmoet in de Donbas. Maar de terreinwinst is relatief gering. Russische troepen voeren op hun beurt elders in de Donbas hun eigen aanvallen uit, onder meer bij Avdiivka.
Aan Oekraïense zijde ging het onlangs ook gruwelijk mis. Afgelopen vrijdag werd een ceremonie waarbij een groep Oekraïense soldaten onderscheidingen kreeg uitgereikt, getroffen door een Russische raket. Maandag erkende Kyiv dat daarbij negentien soldaten om het leven kwamen. Volgens Zelensky is inmiddels een strafrechtelijk onderzoek ingesteld naar het incident. Bijeenkomsten waarbij veel militairen zich op één plaats verzamelen, worden doorgaans vermeden wegens de grote risico’s. Ook Zelensky noemde het in het weekeinde „een tragedie die had kunnen worden voorkomen”.
