Op een moment dat het Amerikaanse Congres normaliter weinig meer voor elkaar krijgt, een half jaar voor de presidentsverkiezingen, heeft de onervaren voorzitter van het bitter verdeelde Huis van Afgevaardigden een fors pakket aan internationale hulp weten door te duwen. Speaker Mike Johnson heeft zijn politieke toekomst op het spel gezet door, na maanden onzekerheid, tientallen miljarden dollars voor Oekraïne en andere bondgenoten vlot te trekken.
Zaterdag stemde het Huis in met 61 miljard dollar (57 miljard euro) aan financiële en militaire steun voor Oekraïne, 26 miljard voor Israël en zo’n 8 miljard voor Taiwan. Dit moet met name Oekraïne helpen de recente stootkracht van Rusland de baas te worden. Luchtafweer en munitie zijn daarvoor broodnodig.
„Wij hebben ons werk gedaan en ik denk dat de geschiedenis er gunstig over zal oordelen”, zei Johnson achteraf. De oerconservatieve Republikein uit Louisiana werd in oktober schijnbaar uit het niets Huisvoorzitter. Sindsdien evolueerde hij van actieve tegenstander van hulp aan Oekraïne tot de belangrijkste bepleiter ervan. Naar eigen zeggen omdat hij in zijn nieuwe rol toegang heeft tot informatie van de Amerikaanse inlichtingendiensten en daarvan heeft geleerd hoe onheilspellend de situatie in Oekraïne is en hoe serieus de dreiging van een groter conflict in Europa.
Johnson ontving onmiddellijk waardering van zowel Volodymyr Zelensky als Joe Biden. President Zelensky bedankte „Johnson persoonlijk”, voor diens hulp. „Onze frontstrijders, steden en dorpen die lijden onder de Russische terreur zullen er baat bij hebben”, schreef hij op X. Ook president Biden roemde Johnson, in een verklaring, en beloofde „snel de wapens en uitrusting naar Oekraïne te sturen om aan hun dringende behoeften op het slagveld te voldoen”. Instemming van de Senaat is een formaliteit waaraan snel voldaan zal worden.
Lees ook Oekraïne verwelkomt nieuwe hulp VS, maar het kan nog weken duren voordat de situatie aan het front is gestabiliseerd
Ongebruikelijke manoeuvre
Biden had al voordat Johnson vorig jaar plotseling Huisvoorzitter werd een pakket van 95 miljard dollar aan internationale hulp voorgesteld. Dit werd in eerste instantie verknoopt met immigratiemaatregelen, maar een akkoord daarover strandde in februari. Donald Trump, presidentskandidaat en de facto partijleider van de Republikeinen, stookte zijn partijgenoten ertegen op. De angst bestond, zowel in Oekraïne als onder Democraten en gematigde Republikeinen, dat het mede dankzij Trump niet zou lukken nog dit jaar cruciale Amerikaanse hulp los te krijgen.
De stemming zaterdag, met 311 afgevaardigden voor en 112 tegen steun voor Oekraïne, laat zien hoe groot de Amerikaanse politieke steun aan het land nog altijd is. Maar waar de Democraten unaniem instemden, was nog niet de helft van de Republikeinen voor. Normaal gesproken wordt een wetsvoorstel niet eens plenair behandeld wanneer een meerderheid van de meerderheidspartij er tegen is. In een ongebruikelijke manoeuvre werkte Johnson samen met de Democraten om toch stemming te forceren.
Dit ‘heulen met de vijand’ kan hem duur komen te staan. Drie Republikeinen hebben aangekondigd een motie van wantrouwen tegen hun eigen voorzitter in te dienen. Isolationisten willen niet dat de Verenigde Staten geld naar andere landen sturen zolang het de eigen grens niet dichthoudt en binnenlandse problemen niet oplost.
In oktober werd Johnsons voorganger, Kevin McCarthy, op vergelijkbare wijze afgezet. Destijds waren acht Republikeinen genoeg om, samen met alle Democraten, de voorzitter te wippen. Johnson kan al sneuvelen door twee interne tegenstanders.
Nieuwe revolte
Een cruciaal verschil is echter dat Johnson, in tegenstelling tot McCarthy, de steun van Trump heeft. Een week voor de stemming ging Johnson in Florida op bezoek bij de ex-president en kreeg daar diens zegen voor de stemming over Oekraïne. Trump is publiekelijk altijd kritisch geweest over hulp aan dat land. Deze draai zou Trumpgetrouwe afgevaardigden kunnen weerhouden van een nieuwe revolte, kort voor de verkiezingen.
Lees ook Verlengt Washington de hulp aan Kyiv?
Waar rond de afzetting en opvolging van McCarthy de radicale minderheid binnen de Republikeinse partij de toon zette, waren het de afgelopen dagen gevestigde orde leden die zich uitspraken. Zij roemden Johnsons „leiderschap” en hoopten op „iets meer normaliteit”. Het gerucht gaat dat, mocht de uiterst rechtse flank van de partij Johnson werkelijk willen offeren, twee gematigde Republikeinen onmiddellijk met pensioen gaan en daarmee de Democraten de meerderheid in het Huis geven. Dat zou die partij de macht geven de nieuwe voorzitter te benoemen en alle drie de democratische instituten in Washington in handen geven.
Bij de tussentijdse verkiezingen van 2022 wonnen de Republikeinen een meerderheid van 222 zetels in het Huis. Door het afzetten en uit onvrede vertrekken van meerdere leden is de meerderheid gekrompen tot 217 zetels, tegenover 213 Democraten. Johnsons lot ligt daarmee in handen van de Democraten, die zaterdag in het Huis voor hem applaudisseerden en met Oekraïense vlaggen zwaaiden.
Denken zij baat te hebben bij een nieuwe ronde Republikeinse chaos kort voor de verkiezingen? Of sparen zij de man die hun net een grote dienst bewezen heeft én een fijne politicus is om tegen campagne te voeren? Johnson heeft zich als evangelistische christen uitgesproken tegen rechten voor homoseksuelen en is fel tegen abortus. Dat laatste is voor de Democraten hét verkiezingsthema in november. Biden en andere leiders in de partij hebben veel liever dat het daar over gaat, dan over de eigen verdeeldheid, bijvoorbeeld wat betreft Israël. Vanwege de humanitaire ramp in Gaza stemden 37 Democraten zaterdag tegen de miljardenhulp aan die bondgenoot.
Lees ook Ook onder vuur laat Charkiv de moed niet zakken
