Niet de meest sexy pannen

Het zijn niet de meest sexy pannen aan mijn pannenrek – tegelijkertijd, al die seks in de keuken is natuurlijk doodvermoeiend, dus waar zeur ik over? – maar we moeten het er toch eens over hebben: de antiaanbakpan. Omdat het de meest verkochte koekenpan is, weet ik bijna wel zeker dat u er, net als ik, minimaal eentje, misschien wel meerdere in huis heeft. Terecht, want ze zijn reuzehandig, zo niet onmisbaar voor eitjes, pannenkoeken en het op de huid bakken van vis.

Ho eens even. Hield ik hier een slordige drie jaar geleden niet juist een hartstochtelijk pleidooi voor de plaatstalen koekenpan? Jazeker, en ik ben nog steeds dol op die zware jongens, die, mits je goed voor ze zorgt, een leven lang bakplezier geven. Biefstuk, aardappelen, alles waar je een bruin korstje op wilt hebben, bak je het beste in zo’n aanbakpan. Maar probeer het zorgvuldig krokant gebakken huidje van een stuk zalm er eens ongeschonden uit te krijgen. Dat gaat vaker mis dan goed, nietwaar?

Overigens wordt dit wel een iets minder gepassioneerd pleidooi, of nee, wil ik slechts pleiten voor het vernieuwen en liefst ook verduurzamen van uw collectie. Want behalve dat ze een tikkie seksloos zijn, zitten er nog wel een paar nadelen aan dit type pan. Hoe zat het ook alweer?

De meeste antiaanbakpannen danken hun antikleeffunctie aan een laagje teflon. Deze kunststof coating is kwetsbaar. Bij te hoge temperaturen komen er giftige dampen vrij en bij beschadiging, bijvoorbeeld door met een metalen lepel in de pan te roeren, kunnen er schilfers losraken die in het eten terechtkomen. Voor de productie van teflon worden bovendien PFAS gebruikt, chemische verbindingen die als handige eigenschap hebben dat ze water-, vuil-, en vetafstotend zijn, maar als tamelijk onhandige dat ze niet afbreekbaar zijn en dus permanent in het milieu terechtkomen.

In 2014 werd het gebruik van PFOA, een PFAS-variant, voor de productie van antiaanbakpannen verboden. Sindsdien staat op de verpakking van zulke pannen vaak vermeld dat ze PFOA-vrij zijn. Wat fabrikanten er alleen niet bij zetten is dat die PFAO is vervangen door GenX, óók een PFAS, en volgens veel deskundigen niet minder schadelijk. Zo heeft GenX in Europa de status van Zeer Zorgwekkende Stof, en waarschuwt het RIVM op haar website nadrukkelijk voor de negatieve effecten ervan op zowel het milieu als de gezondheid van de mens.

Ik wil u nu ook weer niet de stuipen op het lijf jagen, en bovendien denk ik dat u dit eigenlijk allang wist. Maar je vergeet dat soort dingen uit gemakzucht ook vaak weer. Dus bij deze een reminder: kijk uw pannen eens na op krasjes, butsjes en andere beschadigingen en gooi ze bij twijfel weg. En kies wanneer u een nieuwe antiaanbakpan aanschaft bij voorkeur een keramische pan. Keramische pannen zijn voorzien van een zogeheten sol-gel coating, waaraan geen enkele PFAS te pas komt. Ze zijn weliswaar duurder dan pannen met een teflonlaag, maar ze gaan ook veel langer mee en zijn dus ook in die zin een stuk duurzamer.

Ik heb zelf alleen ervaring met de keramische pannen van Greenpan en van BK – er zijn meer merken; WMF heeft zelfs een speciale keramische steakpan in het assortiment, die belooft warmte net zo snel te geleiden als plaatstaal – maar daarin is het in ieder geval perfect eitjes bakken. En krokante zalmhuid. En pannenkoeken.

Sorry hoor, maar ik kan geen twee keer het woord pannenkoeken opschrijven (nu 3x), zonder er onbedaarlijke trek in te krijgen.