Niemand weet waar Ajax op termijn toe in staat is

Vlak na rust begint Ajax-aanvaller Kristian Hlynsson aan een sprint. Vanuit het middenveld naar de keeper, door naar de linksback van Fortuna Sittard en weer terug naar het middenveld. Even rust, twee happen adem, en weer door, de bal achterna, nog een rondje. Teamgenoten slaan zijn kansloze poging de tegenstander op te jagen van een afstandje gade. Niemand geeft steun. Even later overkomt invaller en debutant Chuba Akpom hetzelfde. Zodra hij dat ziet, houdt hij stil en spreidt verbaasd zijn armen.

Het is zondagmiddag tekenend voor het spel van Ajax, dat blij mag zijn met een gelijkspel (0-0) in Sittard. Aan energie en individueel initiatief geen gebrek, maar een gezamenlijk strijdplan is moeilijk te ontwaren, laat staan een speler die kan duidelijk maken wat er moet gebeuren. Hoe kan het ook anders, met zoveel nieuwkomers? Coach Maurice Steijn laat Josip Sutalo, Gastón Avila, Georgos Mikautadze, Anton Gaaei en Akpom hun debuut maken, terwijl ook zomeraankopen Benjamin Tahirovic, Branco van den Boomen en Carlos Forbs in de basis beginnen. Een elftal waarvan een flink deel pas deze week met elkaar kennis heeft gemaakt.

De onwennigheid is vanaf de aftrap zichtbaar. Bij balverlies staat Fortuna, dat gemakkelijk combineert en met Alen Halilovic een technisch verfijnde spelmaker heeft, regelmatig binnen een paar tikken in kansrijke positie. Vooral de rechterflank van Ajax, met Devyne Rensch en de jonge Hlynsson biedt nauwelijks weerstand. In de eerste tien minuten wordt Fortuna Sittard zo al drie keer gevaarlijk, één keer met een – gemiste – strafschop tot gevolg.

Aan de andere kant lukt het Ajax nauwelijks om de aanvallers Forbs, Hlynsson en Mikautadze in het spel te betrekken. Simpele passjes komen niet aan omdat spelers elkaar niet begrijpen of niet precies van elkaar lijken te weten hoe snel ze zijn of welke kant ze op willen. Net als donderdagavond tegen Ludogorets creëert Ajax nauwelijks uitgespeelde kansen. Wanneer heeft Ajax voor het laatst een tegenstander langdurig onder druk gezet? Het moet begin vorig seizoen zijn geweest.

Ajax-niveau

Kijk naar dit Ajax van veelal onbekende nieuwelingen en het is onmogelijk te zeggen waar het team op termijn toe in staat is. Ook coach Steijn lijkt nog nauwelijks een indruk te hebben. Natuurlijk, hij is blij dat hij een groot aantal nieuwe krachten tot zijn beschikking heeft, maar of ze ook het Ajax-niveau hebben? Alleen van Sutalo, de verdediger die overkwam van Dinamo Zagreb en bij afwezigheid van Steven Bergwijn maar meteen aanvoerder is gemaakt, durft Steijn dat nu al te zeggen. De rest is afwachten, zegt hij na afloop vertwijfeld.

De enige die daar stelliger over durft te zijn, is technisch directeur Sven Mislintat. Híj is de architect van de selectie – anders dan trainer Alfred Schreuder vorig jaar is Steijn deze zomer slechts zijdelings betrokken bij de samenstelling van de selectie. „Wij hebben als staf ook onze ideeën neergelegd, maar hij heeft daarin andere keuzes gemaakt”, zegt Steijn na afloop in Sittard. Mislintat gaf de voorbije maanden bijna 110 miljoen euro uit aan twaalf jonge, veelal onbekende buitenlandse spelers, soms zelfs spelend op het tweede niveau. Basisspelers Mohammed Kudus, Jurriën Timber, Edson Alvarez en Dusan Tadic vertrokken. Een ware metamorfose dus.

Mislintat is er „heel happy” mee, zegt hij voorafgaand aan de wedstrijd in een gesprek met de pers. „We zijn een paar topspelers kwijtgeraakt. Maar er is veel meer balans in de selectie.”

Zijn collega bij PSV, Earnest Stewart, zei eerder dit weekend dat hij bewust een „herkenbaar elftal” heeft samengesteld door spelers als Jerdy Schouten, Noa Lang en oude bekende Hirving Lozano naar PSV te halen. Met succes: PSV oogt als een hecht en ingespeeld geheel. Het contrast met de keuzes van Mislintat is groot. Deels is dat noodgedwongen, zegt hij. Er ontbrak zoveel aan de selectie van Ajax, vond Mislintat, dat een paar posities vervangen met herkenbare, gearriveerde en relatief dure spelers, te weinig impact zou hebben gehad.

De markt verslaan

Het is óók strategie – en typisch Mislintat. Luister naar hem en je hoort een aandelenbelegger die overtuigend vertelt hoe hij met contraire investeringen en door systematische analyse de markt gaat verslaan. Zonder acht te slaan op landsgrenzen, want topvoetbal is nu eenmaal een „multicultureel spel”. Als spelers maar „hongerig” zijn en de „juiste mentaliteit” hebben en „trots zijn om het Ajax-shirt te dragen”, doet nationaliteit er voor Mislintat niet toe. „Je kunt overal koopjes vinden”, zegt hij. „Jongens als Jadon Sancho, maar ook Carlos Forbs en Mikautadze, spelers met speciale wapens. Het talent is er, op ieder niveau, alleen de meeste mensen zijn niet dapper genoeg om ervoor te gaan.”

Zondagmiddag tegen Fortuna zijn af en toe flitsen te zien van de kwaliteiten die Mislintat zijn aankopen toedicht. Mikautadze, vaak frivool en slordig, die zichzelf handig vrij dribbelt en hard op doel schiet. Sutalo, die kalm verdedigt, nauwelijks een duel verliest en zich slim opstelt. Linksbuiten Forbs, die zijn tegenstander met explosieve versnelling voorbij rent. Maar het is te weinig om Fortuna Sittard in verlegenheid te brengen. Ook in de tweede helft zijn de beste kansen voor de thuisploeg, vooral voor spits Tijjani Noslin.

Geduld, dat is wat Mislintat vraagt. Feyenoord, dat vorig zomer een vergelijkbare metamorfose doormaakte, heeft bewezen dat een verzameling jonge vreemdelingen in korte tijd kan uitgroeien tot een hecht collectief, vooral als vrijwel iedereen zijn status en positie nog moet verdienen. Mislintat: „Je kunt niet verwachten dat het vanaf de eerste dag goed loopt. Ook leiderschap kun je niet kopen. Dat moet ontstaan. De beste versie van dit team zien we pas na drie, zes of negen weken, misschien duurt het nog wel langer. Geef de jongens wat tijd. Dat is geen excuus, we willen nog steeds alles winnen, maar de vorige keer dat we ons niet kwalificeerden voor de Champions League, duurde het vier jaar om terug te komen.”

Grote vraag is of Ajax die tijd krijgt. De achterstand op PSV, met AZ en FC Twente koploper, is al vier punten.