Oude liefde roest niet, blijkt uit de zaak die Nicaragua deze week uitvocht met Duitsland voor het Internationaal Gerechtshof (ICJ). Het Midden-Amerikaanse land voerde maandag voor het VN-hof in Den Haag aan dat Duitse wapenleveranties aan Israël bijdragen aan een mogelijke genocide op Palestijnen in Gaza. In zijn repliek, dinsdag, ontkende Duitsland die aantijging ferm.
Nicaragua volgt met zijn zaak het voorbeeld van een ander zuidelijk land met historische banden met het Palestijnse volk: Zuid-Afrika. Dit daagde begin dit jaar Israël met enig succes voor het ICJ, met de klacht dat het in zijn Gaza-oorlog de Genocide-conventie zou schenden. In een tussenvonnis werd het risico hierop door de rechters plausibel geacht en werd Israël opgedragen elke mogelijk genocidale actie te voorkomen. Israël ontkent stellig dat het een volkerenmoord begaat in de vergeldingsoorlog die het begon na de Hamas-aanslagen van 7 oktober.
Banden sinds de Koude Oorlog
De Nicaraguaanse president Daniel Ortega besloot voort te bouwen op de tijdelijke uitspraak in de Zuid-Afrikaanse zaak. De voormalige sandinistenleider leidde het land al eens van 1979 tot 1990. Destijds, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, onderhield de anti-Amerikaanse ex-guerrillero een warme band met de Palestijnse leider Yasser Arafat. Begin dit jaar liet zijn regeringspartij nog een verkeersader in hoofdstad Managua omdopen tot Gazaweg, met in de middenberm een ‘Palestina-park’.
Bij verkiezingen in 2006 kwam Ortega opnieuw aan de macht. Vooral sinds een door zijn regime bloedig neergeslagen studentenprotest, in 2018, regeert hij op steeds autoritairdere wijze. Nicaragua is verworden tot een politiestaat en een éénpartijdictatuur, waar de mensenrechten zo massaal en grof geschonden worden dat het volgens VN-experts „neerkomt op misdaden tegen de menselijkheid”.
De Nicaraguaanse ambassadeur in Den Haag voerde voor het Hof evenwel aan dat Duitsland „verzaakt om genocide te voorkomen en om eerbiediging van het internationale humanitair recht te garanderen”. Dit omdat Duitsland – na de Verenigde Staten – de bondgenoot is die het meeste militaire materieel en wapens levert aan Israël. In 2023 had die handel, volgens cijfers van het Duitse ministerie van Economische Zaken, een waarde 326,5 miljoen euro.
Duitsland verweerde zich tegen deze aantijging met het argument dat 98 procent van zijn leveringen uit niet-dodelijk materieel als helmen, nachtkijkers en scherfvesten zou bestaan. Van de vier leveringen die wel daadwerkelijk wapentuig betroffen, zou het in drie gevallen om materieel zijn gegaan dat niet geschikt is voor oorlogsvoering, zoals trainingsmunitie.
‘Pathetisch excuus’
Nicaragua wreef de regering van bondskanselier Scholz verder aan dat ze te weinig doet om de enorme humanitaire nood in Gaza te verlichten. Zo voert Duitsland, zoals meer westerse landen, wel luchtdroppings uit boven de landstrook, maar staakte ze eerder dit jaar de financiering van het VN-hulpagentschap voor Palestijnse vluchtelingen (UNRWA). „Het is een pathetisch excuus aan de Palestijnse kinderen, vrouwen en mannen in Gaza om hen met de ene hand humanitaire hulp te verstrekken, en met de andere hand wapens en militair materieel in elkaar te zetten, die hen van de kaart vegen”, sneerde ambassadeur Carlos José Argüello Gómez.
Nicaragua wreef de regering van Scholz aan dat ze te weinig doet om de humanitaire nood in Gaza te verlichten
Duitsland stelde in zijn repliek dinsdag dat Nicaragua geen rechtsmacht zou hebben. Dit omdat het de Duitse regering aanspreekt op haar verantwoordelijkheid om als ‘derde land’ een genocide te voorkomen, terwijl het VN-hof vooralsnog alleen het risico op een genocide signaleerde.
Zoals Nicaragua deels historische motieven had om naar het VN-hof te stappen, zo beriepen de Duitse juristen zich op hun eigen geschiedenis. Opkomen voor de veiligheid van Israël is een verplichting die voortkomt uit de massamoord op Joden door de nazi’s. „Duitsland heeft geleerd van zijn verleden, een verleden waartoe ook de verantwoordelijkheid hoort voor een van de allerergste misdaden in de menselijke geschiedenis, de shoah.”
Het hof zal waarschijnlijk binnen enkele weken met een tussenvonnis (en mogelijke voorlopige maatregelen) komen in Nicaragua’s zaak. Maar net als in de Zuid-Afrikaanse zaak zal het nog jaren duren voordat er een definitieve uitspraak ligt.
Lees ook dit profiel van Daniel Ortega en zijn vrouw en vicepresident Rosario Murillo
