NAVO en EU bezegelen toenadering en spreken nauwere samenwerking af

De Europese Unie en de NAVO beloofden dinsdag plechtig dat ze in de toekomst nauwer zullen samenwerken, niet in de laatste plaats om Oekraïne zo effectief mogelijk te steunen in de door Rusland begonnen oorlog. „President Poetin wilde Oekraïne in een paar dagen innemen en verdeeldheid zaaien tussen ons”, zei NAVO-chef Jens Stoltenberg. ,,Hij miste beide doelen.”

Nauwe samenwerking tussen EU en NAVO was de afgelopen jaren lang niet zo vanzelfsprekend als het nu het geval lijkt, ten overstaan van een gezamenlijke vijand. De ambitie van de EU om ook op defensiegebied ‘strategisch autonoom’ te worden, lag op het NAVO-hoofdkwartier heel slecht. De NAVO vreesde doublures en de machtigste NAVO-partner VS zagen het begrip ‘autonoom’ als een belediging.

Toen de EU vorig jaar haar ambities op veiligheidsterrein vastlegde in een heus „strategisch kompas”, onderstreepte EU-Buitenlandchef Josep Borrell om de haverklap dan ook dat het niet de bedoeling was om de concurrentie aan te gaan met de NAVO.

Bovendien is de EU verdeeld. Oost-Europese landen zijn sceptisch over een EU-defensie en vertrouwen liever op de NAVO en de VS. Frankrijk, kampioen van de autonomie, onderstreept graag dat Europa op den duur voor zijn veiligheid niet op de Verenigde Staten kan blijven leunen. De gezamenlijke verklaring, waarover maanden is gesteggeld, probeert aan beide scholen recht te doen. Eerst wordt de Atlantische band gehuldigd, meteen daarna de rol van de EU.

Brede coalitie

De oorlog heeft de twee Brusselse stadsgenoten in elkaars armen gedreven. Dinsdag was de EU-top te gast bij de NAVO, woensdag neemt Stoltenberg deel aan een discussie bij de Europese Commissie.

Na de Russische inval veroordeelden de leiders van Europese Commissie, Europese Raad en Navo in een gezamenlijk optreden op het NAVO-hoofdkwartier de Russische agressie. Sindsdien ontwikkelde zich een logische taakverdeling. De EU zorgde voor humanitaire en financiële steun en strafte Rusland met sancties, terwijl NAVO-landen met wapenleveranties, kennis en trainingsmissies Oekraïne terzijde stonden. De NAVO zelf schoof inderhaast militairen naar de oostflank om het grondgebied van de alliantie te verdedigen. Dinsdag kondigde Von der Leyen nieuwe sancties aan, deze keer gericht op landen die de Russische oorlogsvoering steunen, met name Wit-Rusland. Volgende week vergadert een brede coalitie van landen die Oekraïne steunen onder leiding van de VS weer over nieuwe wapenleveranties in het zogenoemde Ramstein-overleg.

Werd vorige week nog de levering van pantserwagens aangekondigd, inmiddels draait de discussie om de levering van tanks. Polen en het Verenigd Koninkrijk hebben laten doorschemeren dat ze moderne tanks willen leveren. Spil in het debat is Duitsland, waar de door Oekraïne begeerde Leopard 2 tanks geproduceerd worden. Kanselier Scholz (SPD) houdt de boot echter vooralsnog af, al hebben politici van zijn coalitiegenoten de Groenen en de liberale FDP zich al vóór levering uitgesproken.

Lees ook: Oekraïne krijgt opnieuw zwaardere wapens, maar nog steeds geen echte tanks

De verhouding tussen NAVO en EU was ook lang stroef omdat Turkije, belangrijk NAVO-lid, zijn vetes met de EU vaak uitvocht via de NAVO door samenwerking te frustreren. Gezamenlijke vergaderingen konden daarom vaak alleen op EU-terrein plaatsvinden. Nu blokkeert Turkije, om andere redenen, de toetreding van EU-leden Zweden en Finland tot de NAVO. Als die toetreding eenmaal rond is, dan beschermt de NAVO 96 procent van alle burgers die in de EU leven, aldus Stoltenberg.