Natuurbezoek op afspraak is voor veel Fransen even wennen

Als Chloe Doyle (26) tijdens een wandeling in het Zuid-Franse Parc national de Calanques twee beveiligers ziet staan, weet ze: dit is niet goed. De Australische toerist ziet ze vanaf een grote rots waar ze alleen met een ijzeren ladder vanaf kan komen. Een van de mannen zwaait met zijn armen en roept iets in het Frans, maar Doyle en haar vrienden Claire Hockings (26) en Josh Lamb (25) verstaan het niet en dus klauteren ze de drie meter hoge ladder af. De warme zon schijnt op hun blonde hoofden.

Als ze hijgend en zwetend beneden aankomen, vertelt beveiliger Mohamed Belbacha – een kleine man met vriendelijke ogen en een grote glimlach – met handen en voeten dat het inderdaad niet goed is. Op de achtergrond klinken luide krekels; het ruikt er naar zilt, hete aarde en naaldbomen. Het Australische trio had moeten reserveren om de Calanque de Sugiton – een van de bekendste zwemplekken van het nationale park – te mogen bezoeken.

Nee, ze kunnen niet bij Belbacha een kaartje bemachtigen – het is al lang volgeboekt. En nee, ze mogen niet even één duik nemen in het blauw-groene zeewater dat op zo’n honderd meter afstand aanlokkelijk glinstert in de zon. Ze moeten rechtsomkeert. „Je suis vraiment désolé.”

Van 10 juli tot 21 augustus moeten alle bezoekers van de calanque de Sugiton zich vooraf online aanmelden. Er is per dag ruimte voor vierhonderd mensen: beduidend minder dan de vele honderdtallen die er de afgelopen jaren dagelijks kwamen in de zomer. Op piekdagen bezochten zelfs 2.500 mensen de calanque, een zee-inham van enkele tientallen meters breed. Er zijn nog 26 calanques in het nationale park dat ligt tussen Marseille en Cassis, maar ‘Sugiton’ is bijzonder populair omdat het relatief makkelijk bereikbaar is en een strandje heeft.

Lees ook: Hoe gaat de Nederlander met vakantie? Ondanks alles toch vooral met het vliegtuig

De invoering van de vergunningsplicht was nodig omdat de calanque lijdt onder de „explosie van bezoekers” die het nationale park de afgelopen jaren heeft gezien, vertelt directeur Nicolas Chardin een dag eerder in zijn kantoor in Marseille. „Voorheen bezochten mensen Marseille alleen als ze op doorreis waren naar Noord-Afrika of Corsica. Maar de laatste tien jaar zijn de stad en haar omgeving ontdekt als een toeristische bestemming.” Sinds de coronapandemie nam het aantal bezoekers in het park verder toe.

Ontwortelde bomen

„Het was echt gestoord”, zegt de Roemeense Tiberiu Dragan (32), die in het nabijgelegen Aix-en-Provence woont en de calanque de Sugiton al jaren bezoekt. Liggend op een handdoekje op de witte rotsen – hij heeft wél gereserveerd – wijst hij naar de overkant van het heldere zeewater. „Daar waar je nu twee of drie personen ziet, zag het altijd zwart van de mensen. Ze zaten op handdoeken tegen elkaar aan of hingen in hangmatten tussen de bomen.”

Het vele bezoek heeft tot ernstige erosie geleid. Duidelijk is te zien hoe de witte, glimmende rotsen rond de inham steil naar beneden lopen: alle reliëf is door het vele bezoek afgesleten. Ook zijn de wortels van de geurige pijnbomen die enige verkoeling bieden op warme dagen deels of volledig blootgelegd. „Die wortels hoor je helemaal niet te zien”, zegt Chardin. „Als dit zo doorgaat, zullen die bomen doodgaan en in het water vallen. En het lukt jonge bomen niet te wortelen in deze geërodeerde grond.” Eerdere maatregelen, zoals het afzetten van delen van de calanque met hekjes, hielpen niet voldoende. „Het invoeren van een vergunningsplicht was de allerlaatste manier om in te grijpen voor de natuur onherstelbaar verandert.”

Ik begrijp het wel, dit soort plekken moet niet vertrapt worden door stromen toeristen. Maar het is wel klote

Chloe Doyle Toerist

Het was spannend voor het park om – als eerste nationale park in Frankrijk – een vergunningsplicht in te voeren. „In Frankrijk leeft sterk het gevoel dat de toegang tot natuurlijke gebieden vrij hoort te zijn”, zegt Chardin. Dit beaamt directeur van het netwerk voor natuurgebieden Grands Sites de France Soline Archambault. Zij zegt telefonisch dat „het filosofische idee leeft dat natuur van iedereen is en dat zij voor ons beschikbaar moet zijn”. Dat zou voortkomen uit het idee dat natuur niet iets elitairs mag zijn; iets wat alleen voor de rijken beschikbaar is.

Lees ook: Vlammenzee verzwelgt Franse villa’s

Teleurgesteld

Om onrust te voorkomen bedachten Chardin en zijn collega’s een zo eerlijk mogelijk systeem: drie dagen van tevoren gaat de inschrijving open, het is gratis, wie het eerst komt wie het eerst maalt, en men mag maximaal acht keer per seizoen reserveren. Over het algemeen is de invoering soepel verlopen, zegt zowel Chardin als de beveiligers bij de twee controlepunten. Slechts zo’n 3 procent van de mensen die aankomen, heeft geen toegangsbewijs en de meesten accepteren het slechte nieuws. „Ze zijn vaak teleurgesteld en moe, maar de meesten begrijpen dat het nodig is”, vertelt hoofd van de beveiliging Boina Bouba in het tentje bij ingang na het ‘gemakkelijke’ pad van 45 minuten.

Zo ook de Australiërs. Doyle vertelt dat ze ruim twee uur in de hitte hebben gelopen en geklommen over het moeilijkere toegangspad; Hockings moest halverwege huilen omdat ze met haar Adidas-sneakers steeds uitgleed. „Ik begrijp het wel, dit soort plekken moet niet vertrapt worden door stromen toeristen”, zegt Doyle. Maar als ze eerlijk is: „het is wel klote. Vooral omdat we zó dichtbij zijn”, zegt ze gebarend naar de calanque. Het zeewater klotst tegen de witte rotsen, af en toe springt iemand vanaf een hoge rots de zee in of dobbert een kayak voorbij. „Ik kan het zien, ik kan het bijna proeven, maar ik mag er niet heen.”

Niet iedereen is zo begripvol. Zo zijn er vooral Franse mensen die toegang eisen of forceren. Bouba en zijn collega Said vertellen over een drietal jongeren dat zich enkele dagen eerder langs de opgestelde barricade drukte. „Ze zeiden: we zijn Marseillais dus we hebben recht op toegang.” Uiteindelijk moest de politie erbij komen en kregen de drie een boete van 68 euro.

En hoewel Chardin veel media-optredens heeft gedaan, er een socialemediacampagne is opgetuigd en er vanaf de parkeerplaatsen borden langs de paden staan waarop staat dat reservering verplicht is, zit er een fors knelpunt in de informatievoorziening: de taal. Alle informatie is in het Frans. Zo zeggen Doyle, Hockings en Lamb dat ze de borden wel hadden gezien, maar er geen acht op hadden geslagen. „Ik zag een QR-code op de borden en ik ging er vanuit dat je daarmee extra informatie kon krijgen over het gebied of zo”, zegt Doyle. Hockings zegt dat ze „nooit had kunnen bedenken dat je zou moeten checken of je een reservering nodig hebt om te kunnen zwemmen in de zee”. Dragan zegt dat hij enkel wist dat hij moest reserveren dankzij zijn vriendin die Frans spreekt. Het park is op de hoogte van het euvel: Chardin vertelt dat momenteel met spoed extra Engelstalige borden worden gemaakt.

Lees ook: Een weekendje in de tegenpool van Parijs: Marseille

Parkeerplaatsen weggehaald

Ook elders in Frankrijk probeert men het massatoerisme te beperken om de natuur te beschermen. Op een aantal kleine eilandjes rond Corsica zijn sinds deze zomer quota van kracht voor het aantal bezoekers dat er mag komen. En in tal van natuurgebieden wordt al jaren gestreden tegen surfréquentation(te veel bezoekers), vertelt Soline Archambault van de Grands Sites de France. „De 49 sites die bij ons zijn aangesloten [het Parc National de Calanques behoort hier niet toe, red.] ontvangen 38 miljoen bezoekers per jaar. Dus het is geen nieuw fenomeen dat we maatregelen om de natuur te beschermen tegen te veel bezoek. We zijn altijd op zoek naar de balans tussen het uitnodigen van bezoekers en het beschermen van de natuur en de leefomgeving van mensen die erin wonen.”

In het kader van natuurbescherming worden bijvoorbeeld parkeerplaatsen weggehaald en gebieden ‘gehernaturaliseerd’. Ook zijn er natuurbeschermers die bezoekers „bewust maken dat ze zich in fragiele omgevingen bevinden”. De invoering van een vergunningsplicht is dus maar één van de methodes, maar het gaat wel stap verder, zegt Archambault. „Hiermee ontstaat wellicht het inzicht dat een natuurgebied niet altijd voor iedereen open hoeft te zijn.” En heel misschien, als meer gebieden volgen, wordt reserveren om te kunnen zwemmen ooit wel een vast onderdeel van een dagje de natuur in.