Naakte migranten? Griekenland kijkt weg als dat uitkomt

De Griekse minister van Migratie en Asiel, Notis Mitarachi, plaatste zaterdag een verontrustende foto op Twitter van naakte migranten die hurken in het gras naast de grensrivier Evros. De jongemannen houden hun handen beschaamd voor hun geslachtsdelen. Hun gezichten zijn onherkenbaar gemaakt op de foto. Mitarachi beschuldigde de Turkse grenspolitie ervan de mannen te hebben uitgekleed, in bootjes gestopt, en de Griekse grens over gejaagd. „Het gedrag van Turkije ten opzichte van de 92 migranten die we vandaag aan de grens hebben gered, is een schande voor de beschaving.”

De Griekse regering als de hoeder van het vluchtelingenrecht – die houding stuitte op grote scepsis. Met name omdat de ‘redding’ van de migranten naar buiten werd gebracht in de week dat de Griekse regering ernstig in verlegenheid was gebracht door de publicatie van een rapport van het Europees bureau voor fraudebestrijding (OLAF). Daaruit blijkt niet alleen dat Griekenland zich jarenlang heeft schuldig gemaakt aan gewelddadige pushbacks van migranten, maar ook dat de Europese grensbewakingsdienst Frontex daarvan op de hoogte was, en hielp om deze illegale praktijken te verdoezelen.

Aandacht afleiden

Volgens critici gebruikt de Griekse regering de 92 migranten om de aandacht af te leiden van het rapport. Die indruk werd versterkt doordat de Griekse grenspolitie samenwerkte met Frontex bij de opvang van de migranten en het afnemen van hun getuigenissen. Dit is namelijk vrij ongebruikelijk. Uit interne documenten van Frontex, die in handen zijn van Griekse onderzoekers, blijkt juist dat het agentschap meestal wordt uitgesloten van operaties van de Griekse grenspolitie, waarschijnlijk om te voorkomen dat de grensbewakingsdienst getuige is van pushbacks.

Hoewel Athene onmiddellijk Turkije de schuld gaf van de mishandeling van de 92 migranten, blijkt uit gegevens van het Border Violence Monitoring Network (BVMN) dat zowel Turkije als Griekenland zich schuldig maakt aan pushbacks waarbij migranten in elkaar worden geslagen en beroofd van hun bezittingen. Van alle getuigenissen die het BVMN sinds 2020 heeft afgenomen van slachtoffers, bevat 91 procent één of meer vormen van geweld of onmenselijke behandeling. En bij een kwart van de pushbacks worden migranten gedwongen om zich te ontkleden.

Bij een kwart van de pushbacks worden migranten gedwongen om zich te ontkleden

De beweringen van de Griekse regering vallen moeilijk te verifiëren, want het grensgebied is uitgeroepen tot militaire zone, die verboden is voor journalisten, hulporganisaties en andere onafhankelijke waarnemers. Daarmee is de Evros-delta, een uitgestrekt natuurgebied met meren, lagunes en moerassen, verworden tot een strafrechtelijk niemandsland waar de Grieken en Turken hun gang kunnen gaan. Het is een cynisch kat-en-muisspel met kwetsbare mensen als speelbal. En beide landen doen er alles aan om de ander in een kwaad daglicht te stellen.

„De Turks-Griekse landsgrens is een van de best bewaakte grenzen ter wereld”, zegt Hope Barker, een Britse analist van het BVMN. „Griekenland heeft geavanceerde wachttorens die migranten in een straal van vijf kilometer kunnen detecteren, drones die zijn uitgerust met warmtebeeldcamera’s, en geluidskanonnen om migranten af te schrikken. De regering schept graag op dat ze hiermee hebben kunnen voorkomen dat duizenden migranten de grens overstaken. Maar als er migranten zijn gestrand in het grensgebied, beweren de autoriteiten dat ze hen niet kunnen vinden. Het is het één of het ander.”

Ook ngo’s staan onder grote druk om het narratief van de regering te volgen. Organisaties die zich kritisch opstellen, kunnen hun registratie kwijtraken waardoor ze niet meer mogen werken in Griekenland

Die tegenstrijdige houding bleek bijvoorbeeld in augustus, toen een groep van 38 migranten wekenlang vastzat op een eilandje in de Evros, zonder eten en drinken. Een 5-jarig Syrisch meisje kwam daar om het leven, waarschijnlijk als gevolg van een schorpioenensteek. De Griekse autoriteiten beweerden aanvankelijk dat ze hen niet konden vinden, ook al stond er enkele kilometers verderop een wachttoren. En toen het eilandje eenmaal was gelokaliseerd, claimden ze dat het Turks grondgebied was. Maar later moesten ze toegeven dat het toch in Griekenland lag.

Lees ook: Vrouw doodgeschoten bij Grieks-Turkse grens’

Ontkennen eigen dochter

De gestrande migranten waren groot nieuws in Griekenland, ook vanwege de dood van het meisje. Maar de autoriteiten ontkenden bij hoog en laag dat er iemand was overleden. De ouders van het meisje kregen in het opvangkamp Fylakio zelfs bezoek van de autoriteiten. „Ambtenaren van het ministerie van Migratie en Asiel kregen toestemming om de ouders te verhoren zonder dat hun advocaten daarbij aanwezig waren”, zegt Barker. „Ze vertelden naderhand tegen hun advocaten dat ze onder druk waren gezet om te ontkennen dat hun dochter had bestaan.”

Ook ngo’s staan onder grote druk om het narratief van de regering te volgen. Organisaties die zich kritisch opstellen, kunnen hun registratie kwijtraken waardoor ze niet meer mogen werken in Griekenland. Ook worden ze geregeld doelwit van georkestreerde haatcampagnes op sociale media. Dat overkwam het BVMN na de zaak van de gestrande migranten. „We werden afgeschilderd als een organisatie die zich bezighoudt met de smokkel van migranten”, zegt Barker. „Mijn partner en ik werden zelfs opgepakt door de lokale politie. Hij werd uitgekleed en gefouilleerd, zijn telefoon werd ingenomen. Daarop besloten we Griekenland te verlaten.”