Iraanse vrouwen demonstreren zonder hoofddoek tegen de zedenpolitie

Er vloeit weer bloed in Iran over de door velen gehate kledingvoorschriften voor vrouwen van de conservatieve leiders van het land. Na de dood van een jonge vrouw die was opgepakt omdat haar kleding niet aan de voorschriften voldeed braken er de laatste dagen op veel plaatsen in het land protesten uit, die zoals gebruikelijk hard werden neergeslagen.

Aanleiding tot de onrust was de dood van de 22-jarige Mahsa Amini, die tijdens familiebezoek aan Teheran vorige week dinsdag werd opgepakt door de zedenpolitie. Volgens sommige getuigen was dat omdat haar hoofddoek haar haar onvoldoende zou hebben bedekt, volgens anderen omdat ze een te strakke broek zou hebben gedragen. Na haar arrestatie zou ze zijn geslagen, ook op haar hoofd, waardoor ze een hersenbloeding zou hebben opgelopen. Pas met enige vertraging belandde ze in een ziekenhuis. Al bij aankomst zou ze dood zijn geweest.

De politie deed de kwestie naderhand af als „een onfortuinlijk incident” en stelde dat Amini een hartaanval had gekregen. Die verklaring wekte verbazing. Haar vader liet in reactie daarop woedend weten dat zijn dochter juist in uitstekende gezondheid had verkeerd en dat niets wees op hartproblemen.

Hoofddoek af

Vooral in enkele plaatsen in het Koerdische noordwesten, waar het slachtoffer woonde, is het al dagen onrustig. Ook maandag kwam het opnieuw tot felle confrontaties tussen demonstranten en de politie, waarbij de politie met scherp schoot. Daarbij kwamen volgens Iraanse media tenminste vijf mensen om het leven. Op de begrafenis in de stad Saqez deden sommige vrouwen demonstratief hun hoofddoek af.

Ook elders leidde het incident tot onrust, onder meer in de hoofdstad Teheran en in Mashad, de tweede stad van het land. Honderden betogers werden gearresteerd. Sommige van hen eisten de ontbinding van de zedenpolitie, die voor veel Iraniërs een permanente bron van ergernis is. Anderen riepen ‘dood aan de dictator’, een verwijzing naar Irans opperste leider, ayatollah Ali Khamenei. Uit solidariteit toonden sommige vrouwen op sociale media ook filmpjes waarop ze demonstratief hun haar knipten.

Religieuze lakmoesproef

Al decennia verafschuwen veel Iraanse vrouwen de strikte kledingvoorschriften. De religieuze leiders beschouwen met name de hijab, de hoofddoek, als een soort lakmoesproef voor het religieuze gehalte van hun regime. Toch verslapt het toezicht op de naleving van de regels na verloop van tijd steeds weer en meisjes en vrouwen maken daarvan gebruik door steeds wat meer van hun haar bloot te geven. Juist de laatste maanden is er weer sprake van verscherpt toezicht.

Af en toe komt het tot botsingen, omdat de waarden van de bejaarde religieuze leiders steeds minder sporen met die van brede lagen van de veeleer seculier ingestelde bevolking, in het bijzonder in de grote steden. De meest recente grotere botsing deed zich voor in 2018, toen groepjes vrouwen demonstratief de straat opgingen zonder hoofddoek. Velen van hen verdwenen voor kortere of langere tijd in de gevangenis en dat gold ook voor hun bekendste advocaat, Nasrin Sotoudeh.

De autoriteiten beseffen dat ze na de dood van Amini en de protesten die dat opriep behoedzaam moeten opereren. President Ebrahim Raisi, zelf een man met zeer conservatieve opvattingen, belde een paar dagen later met Amini’s familie om zijn medeleven te betuigen. Hij zei zelfs dat ze als „mijn eigen dochter” was. In weerwil van de bezweringen van de politie dat ze hun handen hadden thuisgehouden en er slechts sprake was van een onfortuinlijk incident kondigde Raisi ook een onderzoek naar de kwestie aan.

Door de slechte economische omstandigheden, nog versterkt door Amerikaanse sancties, heerst er breed ontevredenheid onder de Iraanse bevolking. Velen hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. Regelmatig uit die zich in demonstraties en stakingen.

Lees ook: Een kleine geschiedenis van de hoofddoek