Moskou voert spanning rond ‘vuile bom’ op

Hij had wel erg veel woorden nodig om zijn vastgelopen agressieoorlog in Oekraïne te rechtvaardigen. Maar verder was het optreden voor de jaarlijkse conferentie van de Valdaj-club (een Russische geopolitieke denktank) vintage Vladimir Poetin. De Russische president zei doodleuk dat Rusland zich niet als een vijand van het Westen beschouwt, speelde de vermoorde onschuld over zijn eerdere toespelingen op de inzet van kernwapens en beschuldigde het Verenigd Koninkrijk van „nucleaire chantage”. Ook herhaalde hij nog eens de bizarre beschuldiging die Moskou al de hele week van de daken schreeuwt: Oekraïne wil in eigen land een ‘vuile’, radioactief geladen bom laten afgaan.

Het is niet voor het eerst dat Poetin dergelijke beschuldigingen uit. Zo zei de Russische president eerder dat Oekraïne bezig is een kernbom te ontwikkelen, en stelde Moskou dat er in geheime laboratoria onder Amerikaanse leiding wordt gewerkt aan biologische wapens. Ook het verhaal over een vuile, radiologische bom is niet nieuw. Begin maart, nadat Russische troepen Tsjernobyl hadden ingenomen, meldde een anonieme Russische bestuurder aan persbureau Ria Novosti dat de Oekraïners in de stilgelegde kerncentrale werkten aan een radioactief explosief.

Afgelopen zondag bracht Moskou dit verhaal opnieuw in omloop, en in de dagen daarna werd het verder opgeklopt. Dinsdag belde de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe met zijn collega’s in India en China om hen te „waarschuwen”, nadat hij zondag een belronde deed langs Ankara, Parijs, Londen en Washington.

Over het doel van de beschuldiging zijn de meningen in het Westen verdeeld

Dezelfde dinsdag besprak de Russische VN-ambassadeur Dmitri Poljanski de ‘dreiging’ in de VN-Veiligheidsraad. „Het maakt mij niet uit dat mensen zullen zeggen dat Rusland loos alarm heeft geslagen als het niet gebeurt”, zei Poljanski na afloop tegen journalisten. „Dit is een vreselijke, vreselijke ramp die in potentie de hele aarde kan bedreigen.”

Hoewel het Kremlin geen enkel bewijs heeft geleverd voor de vermeende Oekraïense plannen, kleedden Russische staatsmedia de aantijging aan met tot de verbeelding sprekende details. Volgens persbureau Ria Novosti zijn twee Oekraïense instanties belast met de fabricatie van de vuile bom: het uraniummijnbedrijf SChID-GZK in Zjovti Vody (een plaats ten noorden van Kryvy Rih) en het Instituut voor Nucleair Onderzoek in Kiev. Beide instellingen zijn daar echter niet toe in staat, stelde de Oekraïense nucleaire deskundige Olga Kosjarnaja tegen de Russische site The Insider. Het SChID-GZK produceert uraniumconcentraat (‘yellowcake’), dat slechts lichte straling afgeeft. Het verrijkte uranium in de onderzoeksreactor van het Nucleair Instituut in Kiev is al lang geleden afgevoerd. De Oekraïense regering liet desondanks weten het Internationaal Atoomenergieagentschap te hebben gevraagd de sites te inspecteren – waar het IAEA gehoor aan zei te zullen geven.

Lees ook dit artikel: ‘Met de waarschuwing voor een ‘vuile bom’ probeert Rusland de westerse steun te ondermijnen’

Angstvisioenen

Woensdag kwamen de Russen met nieuwe details: de Oekraïners zouden inmiddels al een kopie van een Iskander-raket hebben vervaardigd. Deze Russische ballistische raket kan worden uitgerust met een kernkop. Het plan, zo meldde opnieuw Ria Novosti, is om de nep-Iskander uit te rusten met explosieven en nucleair afval, en deze vervolgens te laten ontploffen in – nota bene – Tsjernobyl.

Over het achterliggende doel van de beschuldiging zijn de meningen in het Westen verdeeld. Sommige analisten houden het erop dat Moskou probeert om de westerse steun aan Oekraïne te ondermijnen met angstvisioenen van een nucleair Armageddon. Anderen vrezen dat het verhaal de opmaat is voor een false flag-operatie, waarbij Moskou zélf een vuile bom tot ontploffing brengt om een excuus te creëren voor de inzet van tactische kernwapens op het slagveld – iets waar Poetin al eerder op zinspeelde. Deze week liet het Witte Huis nog eens weten dat ook de inzet van een vuile bom (geen kernwapen tenslotte) grote consequenties zal hebben. Toch is de spanning in Washington volgens Amerikaanse media de afgelopen week behoorlijk opgelopen. Amerikaanse functionarissen meldden nog geen concrete aanwijzingen te hebben dat Rusland voorbereidingen treft voor de inzet van (tactische) kernwapens.

Maar Rusland hield deze week wel een grote nucleaire oefening, waarbij onder het toeziend oog van Poetin een „massale aanval” met Russische strategische kernwapens werd gesimuleerd. De oefening ‘Grom’ (‘Donder’) wordt ieder jaar gehouden en was van tevoren aangekondigd. Maar afgelopen februari, kort voor de invasie, overzag Poetin ook al een grootschalige nucleaire oefening. Daar hoeft niemand iets achter te zoeken, zei Poetin donderdag: Rusland zal kernwapens alleen gebruiken „ter verdediging”.

Kort daarvoor had Moskou een nieuw dreigement de wereld in geslingerd. Amerikaanse commerciële satellieten die een rol speelden in de oorlog (zoals het ‘Starlink’-systeem van Elon Musk) zouden wel eens legitieme doelen kunnen worden, zei een hoge Russische regeringsfunctionaris.