Miljoenenstrop dreigt voor Nederlands cryptoplatform. Wat is er loos bij Bitvavo?

De ineenstorting van de cryptomarkt raakt ook het grootste Nederlandse handelsplatform voor cryptovaluta, Bitvavo. Dit bedrijf stalde 280 miljoen euro van zijn klanten bij het Amerikaanse cryptobedrijf Genesis, dat nu in grote problemen verkeert. Bitvavo kan niet bij dat geld.

1 Wat is er gebeurd?

Geld van klanten van Bitvavo wordt vastgehouden door het Amerikaanse cryptobedrijf Genesis. Genesis wankelt sinds de ondergang van handelsplatform FTX, van de Amerikaanse ondernemer Sam Bankman-Fried (30). Begin november bleek dat geld van FTX-klanten, zonder dat die dit wisten, was gebruikt om gaten bij een zusterbedrijf te dichten. Ook werden de zelf uitgegeven cryptomunten van FTX (bekend als FTT) als onderpand werden gebruikt in de bedrijven. Die zouden een marktwaarde hebben van 32 miljard dollar, maar daar is niets meer van over. Na het faillissement bleek een boekhouding amper te bestaan. Sam Bankman-Fried wordt vervolgd voor fraude en witwassen. De fraudezaak geldt nu al als een van de spectaculairste zaken in de recente geschiedenis. Er zijn zo’n miljoen gedupeerden.

FTX sleurt andere bedrijven mee naar beneden, waaronder Genesis. Genesis is net als FTX en Bitvavo een handelsplatform, maar het faciliteert ook leningen in crypto’s. Cryptobezitters lenen van en aan elkaar, zonder tussenkomst van banken, en verdienen daarop. Om kleine beleggers daaraan mee te laten doen, zijn er diensten die hun cryptomunten bundelen en uitlenen.

Genesis had al problemen door het faillissement van een groot crypto-investeringsfonds (Three Arrows Capital) in juni en kreeg door de onrust na de val van FTX nog een klap. Veel klanten wilden hun geld weghalen, waardoor het bedrijf betalingsproblemen kreeg. Het bevroor klanttegoeden om een faillissement te voorkomen.

Bitvavo beweerde niet geraakt te zijn door de omvallende Amerikaanse bedrijven, maar moest daar eind december na een onthulling in Het Financieele Dagblad op terugkomen. Het Nederlandse bedrijf bleek 280 miljoen euro van klanten bij Genesis te hebben ondergebracht.

2 Haalde Bitvavo net zo’n streek uit als FTX?

Nee. Klanten van FTX hadden geen flauw idee wat er met hun tegoeden gebeurde en konden dat ook niet weten. Ze waren in de veronderstelling dat die bewaard werden door het bedrijf.

Mensen die via Bitvavo cryptovaluta aankochten en die vervolgens bij Bitvavo lieten staan om ermee te kunnen speculeren, konden ervoor kiezen hun munten te gaan ‘staken’ (spreek uit: steken, van stake, inzet, belang). Daarvoor moesten ze toestemming geven door op de website een ‘schuifje’ om te zetten. De uitleg daarbij was echter niet zo duidelijk. Het is dus de vraag of mensen precies wisten waar ze ‘ja’ op zeiden en welke risico’s dat meebracht.

Lees ook: 2022 was een rampjaar voor de cryptowereld

3 Wat is ‘staken’?

Over die term bestaat verwarring, en dat valt de cryptobedrijven te verwijten. Definities verschillen namelijk. Een gangbare betekenis is: in onderpand geven. Bij een deel van de handelsplatformen, waaronder Bitvavo, kan ‘staken’ echter ook uitlenen betekenen.

Over die eerste betekenis: mensen dichten waarde toe aan cryptomunten omdat ze die kunnen gebruiken voor onderlinge transacties, zonder tussenkomst van banken of andere instellingen. Die transacties staan in een openbare database (de blockchain), bijgehouden door aan het netwerk deelnemende computers. De eigenaren ervan kunnen cryptomunten verdienen door hun computer in dienst te stellen van de beveiliging van die database. Om afgerekend te kunnen worden op de kwaliteit van hun werk – er mogen geen neptransacties in de database komen – geven ze eigen cryptomunten in onderpand. Die zijn ze kwijt als ze slecht werk leveren. Dit geldt niet voor de blockchain van bitcoin, de gangbaarste cryptomunt, wel voor veel andere grote blockchains, zoals ethereum of cardano. Je cryptomunten ‘staken’ betekent dus dat je ze in onderpand geeft voor het valideren van transacties. Dit heet on-chain staking. En daar krijg je een beloning voor.

Handelsplatformen die ook off-chain staking aanbieden, cryptomunten uitlenen dus, konden dat via Genesis doen. Van de 1,6 miljard euro die klanten bij Bitvavo hadden staan, werd 280 miljoen op deze manier via Genesis uitgeleend. Bij beide vormen van ‘staken’ is de opbrengst enigszins vergelijkbaar met rente op spaartegoeden, tegoeden die een bank weer gebruikt om uit te lenen.

4 Zijn die klanten hun geld nu kwijt?

Nee. Bitvavo heeft het risico overgenomen, waardoor hun klanten gewoon bij hun geld kunnen. De vraag is vooral of Bitvavo het geld nog terug kan krijgen. Het gaat slecht met Genesis, maar het is vooralsnog niet failliet. Genesis heeft Bitvavo inmiddels aangeboden alvast 70 procent terug te betalen. Maar Bitvavo wil het volle pond. Als slechts 70 procent terugkomt, moet het zijn klanten zelf 84 miljoen euro betalen.

Zoveel geld lijkt Bitvavo niet op zijn balans te hebben. Definitieve cijfers over 2022 zijn er nog niet, maar een jaar eerder bedroeg het eigen vermogen 33 miljoen euro. Aan de andere kant: de eigenaren keerden zichzelf de afgelopen jaren zoveel dividend uit dat het aannemelijk is dat ze hun klanten uit eigen zak kunnen betalen, en ze hebben gezegd dat te zullen doen.

5 Niet iedereen heeft dus slecht geboerd op de cryptomarkt?

De cryptohandel heeft Tim Baardse, Jelle de Boer en Mark Nuvelstijn in ieder geval geen windeieren gelegd. Sinds zij Bitvavo in 2018 oprichtten, is het bedrijf hard gegroeid. Zakenblad Quote schat hun vermogen op 150 miljoen per persoon. De drie oprichters zijn ook de aandeelhouders. Nuvelstijn (30) is nu het gezicht van het bedrijf.

In de jaren 2018-2020 bedroeg de nettowinst 11 miljoen euro, maar 2021 was voor alle cryptobedrijven een topjaar; mensen begonnen massaal aan cryptohandel. Bitvavo maakte dat jaar 173 miljoen euro winst op 247 miljoen euro omzet. Volgens eigen opgave is tot nu toe 114 miljoen aan dividend uitgekeerd.

6 Wordt dit het einde van Bitvavo?

Het gaat slecht met veel cryptobedrijven en veel zijn er al verdwenen, maar het lijkt Bitvavo nog redelijk goed te gaan. Handelsplatformen verdienen aan elke transactie, en dan is een jaar met veel onrust niet per se ongunstig. Het resultaat over 2022 bedraagt volgens Bitvavo ondanks alle strubbelingen op de cryptomarkt en weglopende klanten 65 miljoen euro.

Marktonderzoeker Multiscope berichtte twee maanden geleden dat 1,9 miljoen Nederlanders crypto’s hebben, samen voor zo’n 2,2 miljard euro. Ongeveer de helft van hen gebruikt Bitvavo, dat zegt meer dan een miljoen Nederlandse klanten te hebben. Concurrenten als Binance en Coinbase zijn in Nederland veel kleiner en FTX speelde hier bijna niet mee.

7 Valt goed na te gaan hoe cryptobedrijven ervoor staan?

Amper. De cryptowereld is een parallelle financiële realiteit, waarbinnen regels uit de traditionele financiële wereld nauwelijks gelden. De meeste bedrijven zijn niet beursgenoteerd en publiceren geen jaarcijfers. Ze hebben meestal geen leningen bij banken.

Onder druk van autoriteiten en consumenten die schrikken van de vele fraudes komt daar langzaam verandering in. Binnen de Europese Unie wordt in 2024 een wet van kracht die de markt moet reguleren. Tot die tijd is er weinig toezicht. Garanties voor consumenten, zoals bij banktegoeden, ontbreken. Sterker, cryptobedrijven hebben zelf vaak moeite een bankrekening te openen.

Bitvavo werkt wel met een gerenommeerde accountant: Grant Thornton. Het platform heeft aangekondigd binnenkort voor het eerst een audit te publiceren.

Een probleem voor veel cryptobedrijven is dat accountants van naam zich amper aan de waardering van crypto’s durven wagen. Binance publiceerde in december een verklaring van de grote accountant Mazars, maar dit betrof slechts een verificatie van de methode waarmee Binance bewijst daadwerkelijk crypto’s te hebben. De munten zijn dus niet weggesluisd, zoals bij FTX.

Over de verklaring ontstond niettemin meteen zoveel verwarring en ruis dat Mazars die een week later van zijn website haalde. Daarbij kondigde de accountant, die ook andere cryptoklanten had, aan tijdelijk te stoppen met werkzaamheden voor cryptobedrijven.

Lees ook dit profiel van de baas van Binance: De belangrijkste man in crypto

8 Waarom zijn accountants zo huiverig?

Werk in de cryptowereld is nieuw voor ze, en riskant. Het is vrijwel onmogelijk te zeggen wat een cryptomunt waard is – en zelfs óf die iets waard is. Dat maakt het nogal een uitdaging een jaarrekening op te stellen en te controleren als de boekhouding grotendeels bestaat uit cryptomunten.

Als iemand met ‘traditioneel’ geld cryptomunten wil kopen, komt hun prijs puur tot stand door vraag en aanbod. Mensen kopen ze omdat ze denken dat de technologie toekomst heeft. En om mee te speculeren, want de wild schommelende koersen bieden kansen aan beleggers die van gokken houden.