Milieudefensie: grote Nederlandse bedrijven doen te weinig om CO2-uitstoot terug te dringen

De klimaatplannen van 29 grote Nederlandse bedrijven brengen hun uitstoot van broeikasgassen onvoldoende terug. Dat stelt Milieudefensie naar aanleiding van onderzoek dat de organisatie dinsdag publiceert.

Met de huidige voornemens zouden de onderzochte bedrijven hun uitstoot in 2030 met minder dan 20 procent hebben verlaagd. Een reductie van zeker 45 procent is noodzakelijk om te forse opwarming van de aarde te voorkomen.

Van de onderzochte groep bedrijven „presenteert geen enkele onderneming concrete en inzichtelijke plannen” die leiden tot voldoende uitstootreductie, aldus het onderzoek. Opvallend is volgens de onderzoekers dat bedrijven aandacht hebben voor hun ‘eigen’ uitstoot – zoals energieverbruik en vliegreizen van personeel – en veel minder voor de uitstoot die hun producten of diensten veroorzaken. Dat laatste loopt van winning van grondstoffen, transport naar de klant en consumptie of gebruik, tot uiteindelijk het recyclen van een product.

Het onderzoek werd uitgevoerd door het NewClimate Institute, een Duitse organisatie bestaande uit veertig klimaatwetenschappers en beleidsanalisten. Met de bevindingen van het instituut wil Milieudefensie het Nederlandse bedrijfsleven onder druk zetten om scherper klimaatbeleid te voeren. De organisatie noemt rechtszaken daarbij „een middel en geen doel”, maar sluit juridische procedures niet uit. Vorig jaar dwong Milieudefensie energie-concern Shell via de rechter tot strenger klimaatbeleid.

Vergelijkbare conclusies

De bevindingen in de Klimaatcrisis-index passen in een serie eerdere onderzoeken naar het klimaatbeleid van bedrijven. Eerder dit jaar onderzocht hetzelfde NewClimate Institute de 25 grootste uitstoters ter wereld en toen bleken de ambities van onder meer voedingsmiddelenfabrikant Nestlé en energieconcern EON om de uitstoot te beperken weinig solide te zijn. Grote mondiale beleggers die zich verenigd hebben in Climate 100 Plus kwamen in 2021 tot vergelijkbare conclusies. Van de 159 bedrijven die 80 procent van de wereldwijde emissies voor hun rekening nemen, liet geen enkele onderneming zien hoe ze in 2050 klimaatneutraal kan zijn.

Met de uitkomsten van het onderzoek onder Nederlandse bedrijven hoopt Milieudefensie materiaal te verzamelen dat de organisatie op een later moment bij rechtszaken kan inzetten om hogere klimaatambities te eisen. Vorig jaar kreeg Milieudefensie voor elkaar dat Shell door de Haagse rechtbank werd verplicht om de uitstoot veel radicaler terug te brengen – 45 procent in 2030 – dan het energiebedrijf zelf van plan was. Shell moet daarbij niet alleen de eigen uitstoot bij de productie van bijvoorbeeld benzine reduceren, maar wordt ook verantwoordelijk gesteld voor de uitstoot als de benzine in de auto van de klant wordt verbruikt.

Onder de 29 onderzochte bedrijven bevinden zich onder meer supermarktgroep Ahold Delhaize, chemieconcern AkzoNobel, bouwbedrijf BAM, energieconcern BP Nederland en levensmiddelenproducent Unilever Nederland. Veelal richt de kritiek van de onderzoekers zich op onvoldoende duidelijkheid over de uitstoot die wordt veroorzaakt. „Beloftes van ‘netto-nul’ uitstoot waarbij bedrijven relevante vormen van emissies uitsluiten, kennen het risico van greenwashing van koolstof-intensieve activiteiten”, schrijven de onderzoekers. Zo specificeert KLM volgens hen onvoldoende wat de luchtvaartmaatschappij wil doen tegen de uitstoot van niet-CO₂-gassen die vrijkomen bij vluchten en net als CO₂ bijdragen aan klimaatverandering. ING is volgens de onderzoekers ambitieus in verschillende sectoren waarin de bank als financier actief is, zoals de luchtvaart en de staalindustrie. Maar dat geldt niet in de landbouw, waar veel methaan wordt uitgestoten.

Geen enkel bedrijf lijkt goed zicht te hebben op de uitstoot tijdens de hele levenscyclus van alle producten die het koopt, maakt en verkoopt (dit laatste is de zogeheten ‘scope 3’). Gemiddeld vormt deze scope 3, zoals de verkochte benzine door Shell, 80 procent van alle uitstoot. Gevolg van dit gebrek aan inzicht, stelt Milieudefensie, is dat de bedrijven „een overgroot deel van hun verantwoordelijkheid onder het tapijt schuiven”.

CO₂-compensatie

Ook is vaak onduidelijk hoever bedrijven willen gaan met het reduceren van hun uitstoot en of zij ook kiezen voor het compenseren van hun uitstoot, bijvoorbeeld door het planten van bomen. Zo wil Unilever in 2038 klimaatneutraal zijn, maar is het levensmiddelenbedrijf volgens het NewClimate Institute niet transparant over de vraag in hoeverre de uitstoot gecompenseerd wordt. Dit soort compensatie wordt door veel experts met wantrouwen bekeken. De boom die je plant om een vlucht te compenseren, neemt pas over tientallen jaren genoeg CO₂ op, als hij niet al eerder wordt gekapt.

Ook financiële concerns als Rabobank en ABN Amro zijn doorgelicht. Volgens de onderzoekers ontbreekt het de banken, verzekeraars en pensioenfondsen aan duidelijk beleid om samen met hun (gefinancierde) klanten aan ‘Parijs’ te voldoen. Met het Akkoord van Parijs spraken landen in 2015 af om met klimaatbeleid de opwarming van de aarde tot 2 graden en bij voorkeur 1,5 graad te beperken. Volgens het NewClimate Institute gaan de meeste instellingen door met „het aanbieden van financiële diensten aan schadelijke activiteiten, zoals niet-duurzame landbouw”. Vorige week presenteerde de Europese Commissie de eerste opzet van een indeling die financiële instellingen moet helpen bij duurzame investeringen.

Milieudefensie heeft de 29 bedrijven in januari per brief uitgenodigd om hun klimaat-beleid uiteen te zetten. Volgend jaar worden de bedrijven weer uitgenodigd om verantwoording af te leggen hoe het met hun klimaatbeleid staat. Milieudefensie kondigt nu aan een juridisch vooronderzoek te starten. „We blijven met hen in gesprek”, zegt directeur Donald Pols, „als het nodig is zijn we wel degelijk bereid en in staat nieuwe rechtszaken te starten”.