Vertrekt chipmachinemaker ASML uit Nederland? Volgens berichtgeving in De Telegraaf woensdagochtend zou het kabinet daar wel voor vrezen, en daarom een geheime operatie zijn begonnen om zo’n vertrek te voorkomen. Maar een daadwerkelijk vertrek is allesbehalve aannemelijk, zegt financieel analist bij InsingerGilissen Jos Versteeg. „De hele boel in Veldhoven oppakken en verhuizen naar het buitenland? Dat zou onmogelijk zijn.”
Waar ASML wél al eerder op zinspeelde: eventuele uitbreiding van het bedrijf buiten Nederland. De chipindustrie groeit hard, en dus moet ASML, als bouwer van de machines voor chips, meegroeien. De vraag is of dat kan in Nederland, zegt Versteeg, want ASML zit hier met een „serieus probleem”. Er zullen duizenden vacatures gevuld moeten worden en die mensen zijn in Nederland moeilijk te vinden. Nu al komt 40 procent van de 23.000 medewerkers van ASML (laatste kwartaalomzet 7,2 miljard euro) uit het buitenland. En er zijn dus alleen maar méér arbeidsmigranten nodig.
Al langer ontevreden
ASML-topman Peter Wennink laat al langer blijken ontevreden te zijn met het vestigingsklimaat in Nederland en zorgen te hebben over de houding van een toekomstig kabinet tegenover arbeidsmigranten. De versobering van de expatregeling waar de Tweede Kamer eind vorig jaar mee instemde, viel dan ook niet goed bij de ASML-top.
Lees ook ‘Nederland investeert structureel te weinig in onderzoek en ontwikkeling’
In de zorgen om het vestigingsklimaat staat ASML niet alleen. Ondernemersorganisaties en ondernemers zelf zeiden na de verkiezingswinst van de PVV al ongerust te zijn over het Nederlandse verdienmodel, dat voor een groot deel draait op arbeidsmigratie. Naast de PVV wil ook NSC zowel arbeidsmigratie als de macht van de Europese Unie inperken. ASML zei toen in een schriftelijke reactie dat het aanbod van Nederlands talent „niet voldoende” is. En ook het woningtekort is een zorg voor ASML, dat die duizenden nieuwe werknemers die het nodig gaat hebben ook zal moeten huisvesten.
En naar een grote speler als ASML wordt geluisterd, blijkt nu: op technologiecongres Techleap bevestigden woensdagmiddag zowel demissionair minister Micky Adriaansens (Economische Zaken, VVD) als Wennink van ASML het bestaan van de werkgroep waarover De Telegraaf woensdagochtend berichtte, schrijft Het Financieele Dagblad. Volgens Wennink is dat het resultaat van zijn uitspraken bij de presentatie van de jaarcijfers in januari, waarin hij suggereerde dat ASML voor uitbreiding eventueel naar het buitenland kijkt.
Bluf
Daar zou ASML wel een risico mee nemen, denkt analist Versteeg, omdat beslissingen over investeringen dan ook in het buitenland genomen kunnen worden. „Over een nieuwe fabriekshal of een nieuw kenniscentrum bijvoorbeeld, die dan in dat andere land komt. Dat is zonde. Daarmee verdwijnen banen die je ook in Nederland kunt houden en daarmee hier belasting opleveren, mits je de juiste maatregelen neemt om genoeg mensen aan te trekken.” Bovendien: de problemen die ASML in Nederland ondervindt, zijn elders in Europa niet per se minder. „Dit speelt niet regionaal in Veldhoven, maar op Europees niveau.” Het geflirt met het buitenland, noemt hij dan ook „een beetje bluf”.
Lees ook ‘Blijf af van kennismigranten en stop met graaien in het groeifonds’, waarschuwen Brainport en TNO
Toch moeten de zorgen over het ondernemingsklimaat volgens hem serieus genomen worden: het afgelopen jaar verschenen er verschillende rapporten, barometers en monitors met soortgelijke conclusies. Uit de Monitor Ondernemingsklimaat 2023 bleek dat een op de zes bedrijven overweegt activiteiten naar het buitenland te verplaatsen, voor internationale bedrijven zou dat zelfs een op de drie zijn. De Nederlandse Innovatie Monitor liet zien dat stijgende kosten en tekorten aan personeel en grondstoffen de innovatie en klimaatambities van bedrijven remmen. En volgens een rapport van TNO blijft Nederland achter in investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Een kleine nuance: hoewel Nederland inderdaad zakt, blijft het op de internationale ranglijstjes voor het bedrijfsklimaat in de toptien staan.
