‘Met de waarschuwing voor een ‘vuile bom’ probeert Rusland de westerse steun te ondermijnen’

Het is een klassieke Russische truc: iemand beschuldigen van snode plannen die je zelf aan het beramen bent.

Afgelopen zondag maakte de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe een belronde langs de ministers van Defensie in Ankara, Parijs, Londen en Washington. Tijdens de gesprekken beweerde Sjojgoe dat Oekraïne werkt aan de inzet van een zogeheten ‘vuile bom’: geen nucleair wapen, maar een explosief waarmee radioactief materiaal wordt verspreid. Volgens het Russische persbureau Ria Novosti zou de opdracht voor de fabricage van een dergelijke vuile bom al gegeven zijn en zou de productie zich „in de laatste fase” bevinden. Na de explosie zou Rusland de schuld krijgen van de aanval, aldus Ria Novosti. Minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov kondigde maandag aan dat Rusland de kwestie aan de orde zou stellen in de VN-Veiligheidsraad.

Dat Sjojgoe zelf de telefoon ter hand nam was opmerkelijk, maar Russische beschuldigingen dat Oekraïne (en het Westen) massavernietigingswapens wil inzetten, zijn bepaald niet nieuw. En hoewel Kiev en de westerse hoofdsteden de nieuwe aantijging bestempelden als belachelijk, ging er een impliciete dreiging uit van Sjojgoe’s telefoontjes. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky stelde dat Moskou zélf van plan is om een vuile bom tot ontploffing te brengen.

Voormalig landmachtcommandant Mart de Kruif gelooft er niet in – net zoals hij de kans van de inzet van een tactisch kernwapen door Rusland uiterst klein acht. Moskou probeert volgens de Nederlandse generaal buiten dienst slechts de westerse militaire steun aan Oekraïne te ondermijnen. „Daarbij passen toespelingen op de inzet van kernwapens, of het dreigen met een vuile bom.”

Na een reeks van nederlagen op het slagveld heeft Rusland moeten nadenken over een nieuwe strategie. De contouren daarvan zijn volgens De Kruif al zichtbaar.

Bekijk ook deze fotoserie: Wat achterbleef in de Russische loopgraven

Lange oorlog

In de afgelopen weken is Rusland begonnen met grootschalige aanvallen op de Oekraïense energievoorziening – een teken dat Rusland inzet op een lange oorlog. Tegelijkertijd is Moskou begonnen met de terugtrekking van troepen uit de regio Cherson.

De zuidelijke stad werd al in de tweede week van de oorlog ingenomen, maar de Russen slaagden er daarna niet in om door te stoten naar Mykolajiv en Odessa. Toen vanaf de zomer een Oekraïens offensief in het zuiden zich steeds duidelijk begon af te tekenen, voerde Moskou haastig versterkingen aan. „Een groot deel van de ervaren beroepsmilitairen die Rusland nog over heeft bevindt zich inmiddels in Cherson”, zegt De Kruif: „Maar de oorlog wordt niet beslist in het zuiden, maar in het oosten, in de Donbas. De beste Russische troepen bevinden zich dus op de verkeerde plek.”

De beste Russische troepen zitten op de verkeerde plek

Mart de Kruif oud-legercommandant

Poetin zal zijn troepenmacht aan het front moeten herverdelen, zegt De Kruif. Het is de enige manier voor Poetin om tijd te winnen, om de zwaar gehavende Russische krijgsmacht weer op te kunnen bouwen met nieuwe rekruten, materieel en munitie.

Maar het „reshuffelen” van de troepen aan het front gaat onherroepelijk ten koste van Cherson – een regio toch die vorige maand door Rusland werd ingelijfd bij de Russische Federatie. Generaal b.d. De Kruif ziet grofweg drie scenario’s. „De Russen kunnen nu alles opgeven en Cherson zo snel mogelijk ontruimen. Ten tweede zouden ze kunnen besluiten tot een vertragend gevecht, waarbij je het gebied ‘onder controle’ prijs geeft en de vijand zo groot mogelijke verliezen toebrengt. Optie drie is dat ze Cherson hardnekkig gaan verdedigen.”

De Kruif denkt dat de Russische generale staf mikt op het tweede scenario – gecontroleerde terugtrekking door het voeren van een ‘vertragend gevecht’. Het is een complexe operatie die veel vergt van de militaire planning en van het leiderschap en moreel van de commandanten in het veld – competenties waarin de Russen niet bepaald hebben uitgeblonken. Dat wil niet zeggen dat de Oekraïense vlag deze week week boven Cherson wappert, zegt de Kruif. „Het is een lastig gebied, doorsneden met rivieren, dorpen en steden. Terrein, dat een intensief gevecht vergt. Als Oekraïne Cherson voor het invallen van de winter kan heroveren, zou dat een hele prestatie zijn.”

Sterke verdedigingslijn

Cherson zál vallen, zo durft De Kruif wel te voorspellen. En dat betekent opnieuw een grote nederlaag voor Moskou, zelfs al zou Rusland erin slagen een groot deel van zijn troepen in veiligheid te brengen. „De publicitaire schade van het verlies van Cherson is enorm”, zegt De Kruif. „En de Dnjepr is een sterke verdedigingslijn voor de Oekraïners. De dreiging voor Odessa zal zijn verdwenen.”

Hoe dan ook: de westerse steun voor Oekraïne blijft de beslissende factor voor de uitkomst van de oorlog. „Een strategisch zwaartepunt”, zegt De Kruif, dat Rusland zal „aangrijpen” (bestrijden). Maandag ging Rusland door met ‘waarschuwen’ voor een vuile bom. De Russische generaal Igor Kirillov, het hoofd van de Russische Nucleaire- Chemische en Biologische (NBC) beschermingstroepen, liet weten dat „eenheden en middelen” gereed zijn gemaakt voor het werken bij radioactieve besmetting.