Fondsen van Shell

Dilemma

„Ik werk als fondsenwerver bij een organisatie die mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt begeleidt bij hun eerste stappen op de werkvloer of in hun ondernemerschap. Nu woedt bij ons de discussie of we een donatie of sponsoring zouden moeten aanvragen bij Shell. Elk fonds is natuurlijk mooi meegenomen en wij hebben in onze activiteiten niet direct met Shell te maken – voor een partij als Greenpeace bijvoorbeeld is dat natuurlijk anders – maar ik heb ook moeite met geld dat van een grote vervuiler komt. Kunnen we dat fonds aanvragen?”

Vrouw, 25 (naam bekend bij de redactie)

Nee

„Het antwoord op deze vraag hangt heel erg af van wie je de vraag stelt”, zegt Gerbren Deves, hoofd van de afdeling Filantropie en Partnerschappen bij UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. „Het is een kwestie van perspectief, en dat kan verschillen per persoon. De een vindt een donatie van bedrijf X onbespreekbaar, terwijl de ander er geen moeite mee heeft. Die blik verandert ook: we kijken nu heel anders naar zaken als MeToo, privacy en klimaatverandering dan tien jaar geleden.”

Bij Artsen zonder Grenzen, waar Deves lang als Hoofd Filantropie werkte, ontdekte hij dat de perspectieven op ethische discussies ook per land en per cultuur verschillen. „Veel landen vonden bijvoorbeeld dat je als medische organisatie geen geld zou moeten aannemen van de alcoholindustrie, maar in Frankrijk werd daar heel anders tegenaan gekeken, omdat alcohol daar veel meer onderdeel van het dagelijks leven is.”

Volgens Paul Smeets, hoogleraar filantropie aan de Universiteit van Amsterdam, komt het dilemma voort uit botsende ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Soms lukt het om meerdere doelen tegelijk te bevorderen, maar regelmatig zitten ze elkaar in de weg. „‘Klimaatverandering tegengaan’ is duurzaam ontwikkelingsdoel 13, en ‘goede banen’ is doel 8”, zegt Smeets. „Die botsen in dit geval met elkaar, en dat zie je wel vaker: klimaatverandering tegengaan en armoedebestrijding gaan ook vaak niet samen.”

Volgens de hoogleraar is dan ook niet wetenschappelijk te zeggen wat je zou moeten doen, maar is het meer een morele afweging. „De een zal zeggen dat klimaat het belangrijkst is en dat je daarom het fonds absoluut niet mag aanvragen, terwijl een ander zegt: ‘Shell heeft toch zoveel geld, laat ze dat investeren om mensen op de arbeidsmarkt te helpen.’”

Ja

Er is eigenlijk maar één regel bij dit soort dilemma’s, zegt Deves: fondsen en subsidies mogen de missie van een organisatie niet in gevaar brengen. Maar dat klinkt vaak makkelijker dan het is. Deves: „Mogelijke reputatieschade is bijvoorbeeld een reden die goede doelen wel gebruiken om geld te weigeren, maar hoe reëel is die kans op schade nou eigenlijk?”

„Het belangrijkste is dat een organisatie nadenkt over welk geld je wel en niet aanneemt en dat je op basis daarvan beleid en duidelijke afspraken formuleert”, adviseert Deves. „Zo loop je minder risico dat een donatie wordt geweigerd of aangenomen op basis van individuele gevoelens.”

Bepaalde voorwaarden verbinden aan het aanvragen van een fonds is ook een optie, zegt hoogleraar Smeets, die een soortgelijk dilemma recent bij de Universiteit van Amsterdam meemaakte. Na discussie over de vraag of de universiteit in onderzoeken nog kan samenwerken met Shell of andere bedrijven in de fossiele industrie, besloot de UvA een brede dialoog te organiseren. Daaruit volgde de beslissing alleen nog samenwerkingen aan te gaan in hele specifieke situaties. Toekomstige onderzoeken moeten goedgekeurd worden door een speciale commissie, bijdragen aan het behalen van de doelen uit het Parijsakkoord en kunnen alleen doorgaan als het project zonder kennis van de fossiele partner onmogelijk is.

Zijn advies: „Het is belangrijk om binnen een organisatie te bespreken hoe je de ontwikkelingsdoelen tegen elkaar afweegt. En net zoals de UvA drie criteria voor samenwerking formuleerde, kun je ook als organisatie bepaalde voorwaarden stellen op grond waarvan je een fonds uit de fossiele industrie wel accepteert.”

Uiteindelijk gaat het erom dat je als organisatie kunt uitleggen waarom je bepaalde keuzes maakt, zegt Deves. „Dat gaat om de keuze waarom je wel of geen geld aanneemt van een bepaalde sector. Maar geld weigeren betekent ook minder geld voor je missie, ook dat moet je kunnen uitleggen. Ik vind het altijd goed om jezelf de vraag te stellen: als onze beslissing in de media komt, komen we dan in de problemen?”

Dus

Het belangrijkste advies voor de fondsenwerver is om binnen het bedrijf te bespreken welke prioriteiten ze stellen en zo te bepalen van welke bedrijven ze wel of geen fondsen aannemen. Eventueel zou de fondsenwerver ook voorwaarden kunnen formuleren op grond waarvan donaties van twijfelgevallen, zoals bedrijven die opereren in de fossiele industrie, wel mogelijk zijn.