Mijn hoogbegaafde dochter (9) verveelt zich

Moeder: „Mijn dochter is negen jaar en zit in groep 7. Ze is uitzonderlijk hoogbegaafd, en heeft het altijd naar haar zin gehad op school. Ook heeft ze veel vriendinnetjes. Dus hoewel we beseffen dat ze op sociaal gebied kwetsbaar is, hoefden we ons daar nooit zorgen over te maken. Sinds ze in groep 7 zit, merken wij een verandering. Er komen steeds minder vriendinnetjes mee naar huis en als ze thuis is, kan ze zich niet vermaken. Ze hangt veel om ons heen, zegt dat ze niet weet wat ze moet doen, heeft nergens zin in. Als we met haar praten over het gedrag, raakt ze overstuur en roept ze dat ze het allemaal niet weet. Ze weet niet wat ze voelt of waar het vandaan komt. We hebben al veel geprobeerd, zoals bijvoorbeeld een anti-verveelpot met activiteiten. Maar dat werkt maar heel even, tot het nieuwe er af is. Hoe kunnen we haar helpen zichzelf beter te vermaken?”

Naam is bij de redactie bekend. (Deze rubriek is anoniem, omdat moeilijkheden in de opvoeding gevoelig liggen.)

Wilt u een dilemma in de opvoeding voorleggen? Stuur uw vraag of reacties naar [email protected]

Uitdagende hobby’s

Susan Bögels: „Het is normaal dat bij uw dochter de verveling toeslaat. Verveling is een resultaat van te weinig uitdaging. Hoogbegaafden hebben naast een hoog IQ een bovenmatige energie, creativiteit en motivatie. Uw dochter heeft echt ruimte en begeleiding nodig om haar bijzondere eigenschappen tot uitdrukking te brengen.

„Op een reguliere basisschool moet een begaafd kind voortdurend wachten. De stof van de basisschool valt op zich snel te leren; dat we het in acht jaar aanbieden is om kinderen te leren socialiseren. Voor een hoogbegaafd kind voelt dit als wachten op een bus die maar niet komt. Dat kan zelfs ziekmakend zijn.

„De anti-verveelpot biedt mogelijk te weinig uitdagende activiteiten. Zoek samen met uw dochter manieren om buiten school complexe hobby’s te ontwikkelen, zoals toneelles, muziek maken, Chinees leren.

„Kijk ook of ze met andere hoogbegaafde kinderen kan spelen en leren. In meerdere steden is er een Day a Week School waar hoogbegaafde kinderen samen een dag per week onderwijs krijgen. Ook zijn er tussenjaren voor kinderen die op de basisschool uitgeleerd zijn, maar te jong zijn voor het voortgezet onderwijs.”

Zelfinzicht bijbrengen

Wendy van Bohemen: „Begaafde kinderen hebben een ontwikkelingsprofiel dat niet aansluit bij een ‘gemiddeld ontwikkelende omgeving’. Cognitief zijn ze verder dan hun leeftijdgenoten. In de verwachtingen die ze hebben van het contact met andere kinderen, zoals rechtvaardigheid, loyaliteit en iets met woorden uitpraten, zijn ze hun leeftijdsgenoten ook ver vooruit. Emotioneel is er juist kwetsbaarheid, door de gevoeligheid, maar ook door de cognitieve capaciteit om consequenties verder te kunnen overdenken.

„Hoe ouder de kinderen worden, hoe bewuster ze zich worden van de momentjes waarop ze net niet aansluiten, of een beetje anders denken. Er kan onzekerheid ontstaan, faalangst. Daarnaast zorgt een gebrek aan passend aanbod geregeld voor niet leren doorzetten nadat de nieuwigheid eraf is.

„Als je hier als kind zelf geen inzicht in hebt, en dus ook geen grip op ervaart, is dat beangstigend. De signalen daarvan zijn stagnatie, aanpassingsgedrag of opstandigheid.

„Begrijpt uw dochter zichzelf, heeft ze uitleg gehad over haar begaafdheid? Je wilt een kind niet belasten met een label, maar de impact van het niet begrijpen en weten is soms heel groot. In hoeverre is ze ‘uitgegaan’ doordat haar interesses nooit in lijn lagen met die van leeftijdsgenootjes? En in hoeverre gaat haar brein in het schoolse zo ‘uit’ door een slecht passend aanbod, dat het haar niet lukt hem in een privé-setting weer ‘aan’ te krijgen? Mogelijk heeft ze ondersteuning nodig om hierin te leren schakelen.”

Susan Bögels is hoogleraar family mental health & mindfulness aan de Universiteit van Amsterdam. Wendy van Bohemen is als neuropsycholoog verbonden aan HIQ Expertisecentrum hoogbegaafdheid.