Met woelig ‘Exit Above’ uit De Keersmaeker haar zorgen over klimaat, milieu en mensheid

Met ijle stem zingt Meskerem Mees citaten uit het essay Angelus Novus van de Duitse filosoof Walter Benjamin, over het gelijknamige schilderij van Paul Klee. Die stem, soms ijl en teder, dan weer striemend in een woedende rap, maar altijd helder, loodst de toeschouwer door Exit Above / After The Tempest, het jongste werk van Anne Teresa De Keersmaeker. Die stem is geen overbodig anker in dit woelige en opmerkelijk chaotisch ogende werk van de Vlaamse choreografe. Hoewel het stuk begint bij de bron van haar dansen, het lopen („My walking is my dancing” is een lijfspreuk van De Keersmaeker), schiet het bij vlagen werkelijk alle kanten uit met dansers die oppervlakkig bezien vooral ‘hun eigen ding doen’, soms serieus en abstract, dan weer vrolijk, teder of gewelddadig mimend.

Nu en dan worden ze door de ijzeren greep die De Keersmaeker áltijd op haar creatie heeft netjes geschikt in beeldrijmen, tweetallen of synchrone en saamhorig marcherende formaties. Meermalen zet ze de choreografie stil in freezes, waarbij de dansers met koddige grimassen het publiek recht aankijken. Eén keer komt de voorstelling ook nog tot een onbedoeld halt als de digitale regietafel plots uitvalt, waardoor het publiek een kijkje in de theatrale ‘cuisine’ krijgt, aldus de choreografe die al gauw orde op zaken stelt.

Scène uit de voorstelling Exit Above van Rosas en Anne Teresa De Keersmaeker. Foto Anne Van Aerschot

Krachtig decorbeeld

Afwisseling voldoende dus; je komt als toeschouwer ogen tekort. Het krachtigste decorbeeld wordt voortgebracht door simpele middelen: een enorme lap dun plastic wordt met een windmachine omgetoverd tot een kolkende storm. Gitarist Carlos Garbin speelt beroemde bluesnummers en stevige elektronische composities van Jean-Marie Aerts. Nu en dan stapt hij volwaardig mee met Mees en een groep van elf geweldige dansers met zeer uiteenlopende (dans-)achtergronden.

In de regelmatig overweldigende drukte van de choreografie valt toch zonder al te veel moeite een aantal lagen te ontwaren. Allereerst Shakespeares The Tempest. Citaten uit het toneelstuk zijn verwerkt in de teksten van Mees en afgedrukt op de shirts van het ensemble, met ‘All our revels now are ended’ als meest dubbelzinnige en onheilspellende. Want via die verwijzingen uit De Keersmaeker haar grote zorgen over klimaat, milieu en de (morele) staat van de mensheid in het algemeen. Tussen de dansers is Meskerem Mees een soort hedendaagse Prospero die alles en iedereen om zich heen met magische krachten wil beheersen, maar wordt opgeslokt in een draaikolk van onbeheersbare ontwikkelingen.

Voor sommige toeschouwers leiden de op de achterwand geprojecteerde Shakespeare-teksten en de thematische verwijzingen wat storend af en wordt het een soort who is who – is dat dan Ariel? Wie is Caliban, wie Miranda? Zinloos natuurlijk: op ‘verhaaltjes’ is De Keersmaeker nog nooit betrapt. Bezwaarlijker is een indruk van willekeurigheid.

Het is weliswaar mooi te zien hoe soepeltjes hiphop, vogue-dans of Beyoncé-moves ingepast worden in de stijl van De Keersmaeker, maar soms lijkt het of de choreogafe, vooral in het begin, de teugels misschien wat te ver laten vieren. Het leidt tot een gekunstelde complexiteit die ouderwets aandoet. Hoe actueel en urgent ook, Exit Above / After The Tempest overtuigt in vorm noch zeggingskracht volledig. Gelukkig is daar dan de muziek.