Het was na de zwaarbevochten pensioenhervorming de belangrijkste wet die president Emmanuel Macron voor dit jaar op het programma had staan. Maar nog voordat maandag in de Assemblée Nationale inhoudelijk over de definitieve tekst van een nieuwe immigratiewet gedebatteerd kon worden, schoot een gelegenheidscoalitie van vele tinten rechts en links de plannen af. Anderhalf jaar na het begin van de tweede termijn van Macron stortte een motie van een groen parlementslid, met steun van onder andere de radicaal-rechtse Rassemblement National van Marine Le Pen, de Franse regering in een diepe politieke crisis.
Het idee van de wet was, zoals altijd bij Macron, tweeledig: voor zowel rechts als links moest in de plannen iets te halen zijn. Al vanaf zijn aantreden als president in 2017 heeft Macron, met het idee het politieke centrum te versterken en tot pragmatische oplossingen te komen, dit en même temps (‘tezelfdertijd’) het kloppend hart van zijn ideologie gemaakt. Met slechts een relatieve meerderheid in het parlement en toenemende polarisatie lijkt deze strategie failliet.
Aan de ene kant zou de nieuwe wet het voor nieuwkomers nog iets moeilijker moeten maken om Frankrijk binnen te komen. Zo moest bijvoorbeeld het aantal mogelijke beroepsprocedures tegen een uitspraak over een verblijfsstatus terug van twaalf naar twee. Immigranten die zich, in de woorden van de ambitieuze minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin, „slecht gedragen” konden makkelijker uitgezet worden. Wie mocht blijven moest integreren of, liever nog, assimileren.
Lees ook Franse regering wil links én rechts tevreden stellen met nieuwe immigratiewet
Voor veel immigranten die nu al in Frankrijk wonen en werken maar niet de juiste documenten hebben, zou het echter makkelijker moeten worden om hun situatie te ‘regulariseren’. Dat was niet om louter humanitaire redenen, maar ook om de grote tekorten op de Franse arbeidsmarkt op te vangen. Ondanks een nog altijd relatief hoog werkloosheidscijfer staan in heel Frankrijk volgens het ministerie van Arbeid op dit moment zo’n 350.000 vacatures open. Darmanin zei bij de presentatie van zijn wetstekst, begin dit jaar, „gemeen” te willen zijn tegenover „gemene migranten” en „aardig voor de aardige migranten”.
‘Politieke oplichterij’
In de Senaat, waar rechts een ruime meerderheid heeft, was de wet nog iets verder aangescherpt, met onder andere mogelijkheden om migranten met een strafblad makkelijker uit te kunnen zetten. Vervolgens is in het lagerhuis van het parlement voorafgaand aan de behandeling weer een aantal zaken afgezwakt, waardoor uiteindelijk behalve de leden van Macrons partij Renaissance bijna niemand nog tevreden was over het geheel. Rechts vond de wet niet ver genoeg gaan, links vond de tekst juist te repressief.
Maar meer nog dan de inhoud, telde voor veel parlementsleden de politieke kans om de toch al verzwakte Macron en de regering van de weinig populaire premier Élisabeth Borne een klap toe te dienen. Mede doordat een aantal leden van Renaissance verzaakte, stemde een nipte meerderheid van 270 tegenover 265 parlementsleden vóór de motie om de immigratiewet direct te verwerpen. „Dit is een afkeuring van het en même temps” van Macron, concludeerde ook Marine Le Pen in een eerste reactie. Volgens haar is zijn idee van een beetje links en een beetje rechts beleid „politieke oplichterij”. Voorvrouw Mathilde Panot van de hardlinkse partij La France Insoumise was op haar beurt blij dat het land door het afgeblazen parlementaire debat nu „twee weken racistische en xenofobe uitspraken bespaard blijft”.
De stemming is een gevoelige nederlaag voor Macron. Zijn tweede termijn als president wil maar niet echt op gang komen. Steunpilaren van het eerste uur keren zich van hem af. De voormalige groene politicus Daniel Cohn-Bendit zei deze week in Le Monde dat de „oude politiek” terug is, terwijl ook hij aanvankelijk verleid was door Macrons en même temps.
Hardere maatregelen
Politici van zijn partij fluisteren nu tegenover Franse media dat dat voor een belangrijk deel te wijten is aan het gebrek aan een duidelijke (lees: absolute) meerderheid in de Assemblée sinds de verkiezingen van juni vorig jaar. Volgens hen zou de president het parlement moeten ontbinden en nieuwe verkiezingen moeten uitschrijven. Een ruime meerderheid van 78 procent van de Fransen steunt volgens een peiling van bureau Odoxa de nu verworpen immigratiewet, de versoepelingen voor migranten zonder papieren inbegrepen. Maar de kans dat nieuwe verkiezingen een voor Macron werkbaarder meerderheid opleveren is klein.
Lees ook Gérald Darmanin, de minister die president Macron naar rechts duwt
Minister Darmanin, die vanwege zijn daadkrachtige en nogal rechtse profiel door oud-president Nicolas Sarkozy getipt is als toekomstig president, diende direct na de stemming zijn ontslag bij Macron in. Hij had van de nieuwe immigratiewet een persoonlijke strijd gemaakt. Maar de president weigerde dat ontslag te verlenen. Hij vroeg de minister om op andere wijze de wet vlot te trekken. Hij zou ervoor kunnen kiezen om de aangescherpte tekst van de Senaat in de Assemblée in stemming te brengen, maar dan heeft hij radicaal-rechts nodig voor een meerderheid. Hij zei dinsdagochtend een andere mogelijkheid te overwegen: hij kan een zogenoemde gemengde commissie van leden van de Senaat en de Assemblée vragen om tot een compromistekst te komen. Voor de kortere termijn kondigde hij hardere maatregelen tegen illegale immigratie aan.
Leeslijst
